2025’in İlk Yarısında Layer-2 Projelerinin Görünümü

Orta Seviye4/28/2025, 4:54:29 PM
2025'te Katman 2 projelerinin patlayıcı büyüme potansiyeline dalın. Bu makale, Arbitrum, Base, Optimism ve ZKSync Era gibi öncü girişimlere derinlemesine bir bakış sunarak, bunların teknolojik ilerlemeleri, ekosistem büyümesi ve çapraz zincir etkileşimine odaklanmaktadır. Blok zinciri ölçeklendirme çözümlerinin, yatırımcılar ve geliştiriciler için değerli içgörüler sunarak Web3 inovasyonunun gelecek dalgasını sürdürdüğünü keşfedin.

Giriş

Blokzincir teknolojisi, başlangıcından bu yana merkezsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik arasında denge kurmayı hedefleyen “imkânsız üçlü” (trilemma) ile mücadele etmektedir. Ethereum ekosisteminin hızla genişlemesi ve DeFi, NFT’ler ile SocialFi gibi uygulamaların yükselişi, temel katmandaki sınırlamaları daha da görünür kılmıştır. Yüksek gas ücretleri, yavaş işlem onay süreleri ve sınırlı işlem hacmi; merkeziyetsiz Web3 uygulamalarının geniş kitleler tarafından benimsenmesinin önünde engel oluşturmuştur.
Bu zorluklara yanıt olarak, deneysel fikirlerden doğan Katman 2 (Layer-2) ölçeklendirme çözümleri, blokzincirlerin tam potansiyelini ortaya çıkarmada kritik bir rol üstlenmiştir.
2025’e gelindiğinde, Layer-2 ekosistemi “Rollup savaşı”ndan “işbirlikçi rekabet” dönemine geçiş yapmıştır. Optimistic Rollup ve ZK-Rollup gibi iki temel yaklaşım hızlı bir biçimde evrilmekte; gelişmiş gizlilik, yapay zeka destekli ajanlar ve sorunsuz çapraz-zincir uyumluluğu gibi yenilikleri beraberinde getirmektedir. Önde gelen projeler yalnızca ölçeklenebilirliği artırmakla kalmıyor, aynı zamanda değer yaratımının ve saklanmasının zincir üstünde nasıl mümkün kılınacağını da yeniden tanımlıyor. Bununla birlikte, piyasa volatilitesi, tokenomik tasarımı ve gelişmekte olan düzenleyici çerçeveler, sektörün olgunlaşma sürecine yeni katmanlar eklemeye devam ediyor.
Bu makalede, 2025’in ilk yarısında öne çıkan altı Layer-2 projesinin teknolojik ilerlemeleri, ekosistem stratejileri ve pazar dinamikleri değerlendirilecektir: Arbitrum, Base, Optimism, Starknet, ZKSync Era ve Linea. Arbitrum’un izinsiz doğrulama yönündeki adımlarından, Starknet’in Bitcoin ve Ethereum arasında çift-zincir uzlaşma yapılarının keşfine; ZKSync Era’nın güvenli ve dirençli kanıt sistemlerinden Linea’nın çapraz-zincir entegrasyonlarına kadar uzanan bu yenilikler, yalnızca bireysel projelerin değil, aynı zamanda genel Layer-2 mimarisinin evrimini de temsil etmektedir. Bu çabalar, blokzincirin ölçeklenebilirlik engellerini aşmasında stratejik yönü belirleyen temel yapı taşlarıdır.

Arbitrum

Arbitrum’a Genel Bakış

Arbitrum, Ethereum ana ağında yaşanan yavaş işlem hızları ve yüksek gas ücretleri gibi temel sorunları çözmek amacıyla geliştirilen bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Optimistic Rollup mimarisi üzerine inşa edilen Arbitrum, işlemleri Layer-2 üzerinde yürütür ve sonuçları Ethereum ana zincirine göndererek güvenliği dolandırıcılık kanıtları (fraud proofs) aracılığıyla sağlar.
Düşük işlem ücretleri, yüksek ölçeklenebilirlik kapasitesi ve Ethereum ile tam uyumluluğu sayesinde, geliştiriciler ve kullanıcılar tarafından geniş çapta benimsenmiştir. Arbitrum, Ethereum’un güvenlik modelinden ve mevcut ekosisteminden faydalanırken, merkeziyetsizlik ilkesini de korur.
21 Mart 2025 itibarıyla, bu analizde yer alan altı Layer-2 çözümü arasında ikinci sırada yer almakta olup, yaklaşık 2.52 milyar dolar toplam kilitli değer (TVL) ile önemli bir piyasa payına sahiptir.

Son Gelişmeler

Teknolojik Gelişmeler

  • İzin Gerektirmeyen Doğrulama için BoLD Protokolü: Şubat 2025’te Arbitrum, herkesin doğrulayıcı olmasını mümkün kılan BoLD protokolünü tanıttı. Bu gelişme, ağın güvenliğini ve merkeziyetsizliğini artırmayı hedeflemektedir.
  • Stylus Sprint Girişimi: Arbitrum, Stylus’u Meduza’ya entegre etmek amacıyla Trail of Bits ile iş birliği yaptı. Bu girişim, geliştiricilerin Rust tabanlı akıllı sözleşmeler için fuzz testing (bulanıklık testi) yapmasına ve denetim süreçlerini iyileştirmesine olanak tanır.
  • Ana Ağ Güncellemesi: Arbitrum, diğer EVM uyumlu zincirleri geride bırakmayı hedefleyen bir ana ağ güncellemesini duyurdu. Rust tabanlı yenilikleri desteklemek amacıyla, 17 farklı takıma toplamda 5 milyon ARB token tahsis edildi.

Ekosistem Büyümesi

  • Stablecoin Entegrasyonunda Liderlik: Arbitrum, USDT varlığını USDT0 standardına yükselterek Layer-2 platformları için yeni bir ölçüt belirlemiştir.
  • AI Ekosistem Genişlemesi: 15 Ocak 2025’te Aimagine, Arbitrum’un AI Pioneer Grant programı kapsamında ödüle layık görüldü. Bu hibe, zincir üstü AI çözümlerini geliştiren ve profesyonel AI ajanlarını entegre eden projeleri desteklemeyi amaçlamaktadır.

10 Ocak 2025’te Arbitrum, gelişmiş yapay zeka uygulamaları geliştirmek amacıyla Ai16zdao ile iş birliği yaparak ElizaOS altyapısını kullanma kararı aldı.

  • Uniswap v4 Lansmanı: 13 Ocak 2025’te Uniswap v4, Arbitrum ağında piyasaya sürüldü. Bu gelişme, kullanıcılara daha hızlı ve verimli merkeziyetsiz ticaret deneyimi sunmaktadır.
  • Rakuten ile İş Ortaklığı: 10 Ocak 2025’te Rakuten, oyun ve metaverse projelerini desteklemek üzere Arbitrum ağıyla iş birliği yaptı ve bu da platformun kurumsal ilgi gördüğünü göstermektedir.
  • ASS Projesine Fon Sağlama: 2 Ocak 2025 tarihinde Arbitrum Vakfı, ilk tam otonom, yapay zeka destekli finansal altyapı olan “AI Agent Federal Reserve Bank”’ı başlatmak üzere ASS projesine fon sağladı. Bu gelişme, merkeziyetsiz AI tabanlı finans sistemlerinin başlangıcı olarak değerlendirilmektedir.

Tokenomik ve Piyasa Performansı

  • Token Kilidi Açma Planı: Şubat 2025’te Arbitrum, dolaşıma 92.63 milyon ARB token sürmeyi planlamaktadır. Bu önemli token kilidinin açılması, yatırımcılar açısından dikkatli olunması ve piyasa koşullarının yakından izlenmesi gerektiğini göstermektedir.
  • Token Geri Alım Programı: Potansiyel fiyat düşüşlerini dengelemek amacıyla, Arbitrum’un ana kuruluşu stratejik bir token geri alım programı başlattı. Bu girişim, yaklaşan token açılmalarının etkisini azaltmayı ve projenin uzun vadeli değerine duyulan güveni vurgulamayı hedeflemektedir.

ARB Fiyat Analizi

21 Mart 2025 tarihinde, ARB/USDT paritesinde ARB tokeninin fiyatı yaklaşık olarak 0,37 USD seviyesindeydi. O dönemde USD/TRY kuru yaklaşık 30,00 seviyesinde olduğundan, ARB’nin Türk Lirası cinsinden fiyatı yaklaşık olarak 11,10 TRY olarak hesaplanabilir. Bu fiyat, ARB’nin önceki dönemlerdeki en düşük seviyelerine yakın bir değeri temsil ediyordu.
O dönemde, ARB tokeninin fiyatı önemli destek seviyelerinden biri olan 11,00 TRY civarında seyrediyordu. Bu seviyenin altına inilmesi durumunda, fiyatın 9,00 TRY seviyelerine kadar gerileyebileceği öngörülüyordu. Diğer yandan, 11,00-12,00 TRY aralığında artan işlem hacmiyle sağlam bir taban oluşması halinde, fiyatın 16,50 TRY civarındaki direnç seviyesine doğru bir toparlanma gösterebileceği düşünülüyordu. İşlem hacmindeki sürekli düşüş, piyasanın tereddütlü olduğunu yansıtıyordu ve gelecekteki fiyat hareketlerinin büyük ölçüde Bitcoin’in genel piyasa duyarlılığına bağlı olacağı öngörülüyordu.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/ARB_TRY

Base

Temel Bilgi

Coinbase tarafından başlatılan Base, Ethereum ağındaki yüksek işlem ücretleri ve düşük işlem kapasitesi gibi sorunları ele almak amacıyla Optimistic Rollup teknolojisini kullanan bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Base’in hedefi, geliştiriciler ve kullanıcılar için güvenli, maliyet etkin ve yüksek verimli bir blokzincir altyapısı sunmak; merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) oluşturmaya ve zincir üstü ekonomik ekosistemlerin büyümesine katkıda bulunmaktır.
Ekosistem Büyümesi ve Geliştirici Desteği

  • Zincir Üstü Aktivitede Artış: Base ağında zincir üstü aktivite büyük bir sıçrama gösterdi. Sadece geçtiğimiz hafta içinde 11,4 milyon akıllı sözleşme dağıtıldı—bu rakam, geliştirici ve kullanıcı ilgisinin güçlü olduğunu ortaya koyan rekor niteliğinde bir veri.
  • Temel Altyapı Gelişimi: 28 Ocak 2025 tarihinde Venedik, AI ajanları, geliştiriciler ve üçüncü taraf uygulamalar için kritik bir altyapı bileşeni olarak tanıtıldı.
  • Geliştiricilere Ücretsiz Hesaplama Kaynakları: Aethir, Base ekosistemi içinde yapay zeka projeleri üzerinde çalışan geliştiricilere ücretsiz GPU hesaplama gücü sağlayacağını duyurdu. Bu, geliştirici erişimini artırmayı ve altyapı maliyetlerini azaltmayı amaçlamaktadır.
  • Gelecek Vizyonu: 8 Ocak 2025’te, Base “Superchain” entegrasyonu kapsamında Ethereum altyapısını genişletmeye yönelik planlarını açıkladı.

Gizlilik ve Güvenlik İyileştirmeleri

  • Gizlilik Özellikleri: 7 Mart 2025’te, Base ekibi @ironfishcrypto ile iş birliği yaparak zincir üstü işlemler için gelişmiş gizlilik özellikleri geliştirmeye başladı.
  • Özel Kripto İşlemleri: 27 Şubat 2025 tarihinde Base, doğrulanmış kullanıcıların kripto varlıklarını gizli bir şekilde gönderip almasına olanak tanıyan bir özellik sunmak amacıyla Veil.cash ile ortaklık kurdu. Bu girişim, kullanıcı gizliliği ve işlem güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.

Performans İyileştirmeleri

  • İşlem Hızı Artışı: 28 Şubat 2025’te Base, Flashblocks ile iş birliği içerisinde blok süresini 2 saniyeden 200 milisaniyeye düşürerek önemli bir teknik başarı elde etti. Bu gelişmeyle birlikte Base, şu anda testnet aşamasında olan ve 2025’in ikinci çeyreğinde mainnet’e geçmesi beklenen en hızlı EVM uyumlu Layer-2 zinciri konumundadır.

Uygulamalarda ve Kullanıcı Deneyiminde Yenilikler

  • Zincir Üstü Film Yayını: 5 Mart 2025’te Base, zincir üstü Video on Demand (VOD) hizmetini başlattı. Bu hizmet, “Soğuk Cüzdan” filmiyle birlikte eğlence aracılığıyla blokzincir teknolojisine yeni kullanıcılar çekmeyi amaçlamaktadır.
  • Basitleştirilmiş Gas Ücretleri: 23 Ocak 2025’te, Base Circle Paymaster özelliğini devreye aldı. Bu özellik, kullanıcıların işlem ücretlerini doğrudan USDC ile ödemelerine olanak tanıyarak kullanıcı deneyimini kolaylaştırmaktadır.

İşlemler ve Veri İlerleme Taşları

  • İşlem Hacmi Rekoru: 24 Ocak 2025’te Base, Uniswap protokolü üzerinde 100 milyar doları aşan toplam işlem hacmine ulaşarak bu eşiği aşan ikinci Layer-2 ağı oldu. Bu başarı, Base’in canlı ekosistemi ve piyasa tarafından güçlü şekilde benimsendiğini göstermektedir.

Optimism

Optimism’e Genel Bakış

Optimism, Ethereum için ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmeyi amaçlayan bir Katman 2 (Layer 2) ölçekleme protokolüdür. İşlem hacmini artırarak ve gas ücretlerini düşürerek ölçeklenebilirlik problemlerine çözüm sunar. Ethereum’un performansını artırmak için Optimistic Rollup teknolojisini kullanırken, ağın güvenliğini ve merkeziyetsiz yapısını korur.

Son Gelişmeler

Ekosistemi ve Geliştirici Desteğini Güçlendirmek

  • Çapraz Zincir Uyumluluğu: 22 Şubat 2025’te Optimism, Süper Zincir Etkileşim Yetenek Ağı’nı ve bir ekosistem tarayıcısını başlattı ve kesintisiz çapraz zincir işlevselliğinin önünü açtı.
  • Geliştirilmiş Geliştirici Araçları: 7 Mart 2025’te Optimism, geliştiricilere yönelik gelişmiş araçlar sunan ve OP Stack üzerine inşa edilen ilk geliştirme ağı olan Lambda Class ile iş birliği yaptı.
  • Yapay Zeka Destekli Dokümantasyon Yardımı: 23 Ocak 2025 tarihinde Optimism, resmi dokümantasyon içerisinde gezinmeyi kolaylaştırmayı ve geliştirici verimliliğini artırmayı hedefleyen yapay zeka aracı “Optimism Docs Assistant”ı tanıttı.

Merkezi Olmayan Yönetişim ve Topluluk Teşvikleri

  • Futarchy Yönetişim Deneyi: 10 Mart - 12 Haziran 2025 tarihleri arasında Optimism ve Uniswap Vakfı, merkeziyetsiz yönetişimi iyileştirmek amacıyla tahmin piyasalarından yararlanan Futarchy Yarışması’na ev sahipliği yaptı. Katılımcılar OP token ödülleri kazanabildi.
  • Retroaktif Finansman Programı: 5 Şubat 2025’ten 31 Temmuz 2025’e kadar Optimism, Süperzincir ekosistemine katkı sağlayan projeleri ödüllendirmek amacıyla Retroaktif Fonlama girişimini başlattı ve 8 milyon OP token tahsis etti.

Ekosistem Büyümesi

12 Şubat 2025’te, Unichain, Optimism’in ekosistemini genişleterek yeni bir üye olarak Superchain’e katıldı.

Marka Yenileme

24 Ocak 2025 tarihinde, Optimism’in OP Mainnet’i, güncellenmiş marka kimliğiyle uyumlu yeni bir logo tanıttı.

Kaynak: https://x.com/Optimism

OP Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibarıyla, OP/USDT zayıflığını sürdürmeye devam ediyor, fiyat 0,8781 dolar civarında seyrediyor - geçen yılın en düşük noktasına yakın. Optimism ekosistemi ana ağ güncellemeleri ve on-chain protokollerle ortaklıklarla ilerleme kaydetmesine rağmen, piyasa duyarlılığı tedbirli kalmaya devam ediyor ve ikincil piyasada satış baskısı devam ediyor.
Teknik açıdan bakıldığında, OP’nin $0.83 seviyesinde güçlü destekle karşılaştığı görülüyor. Bu seviye kırılırsa, fiyatın $0.75 aralığına daha da düşebileceği düşünülmektedir. Diğer yandan, OP’nin $0.83-$0.95 aralığında konsolide olması ve piyasa koşullarının düzelmesi durumunda, bir toparlanma olabilir ve ilk hedef $1.20 olarak belirlenmiştir. Son dönemde işlem hacmi düşüş eğiliminde, bu durum piyasa katılımcıları arasında kararsızlığı yansıtmaktadır. Yatırımcılar, daha fazla içgörü için sermaye akışlarını ve Bitcoin’in fiyat hareketlerini izlemelidir.

Kaynak:https://www.gate.tr/tr/trade/OP_TRY

Starknet

Starknet’e Genel Bakış

Starknet, Ethereum üzerine inşa edilmiş bir Layer-2 ölçekleme çözümüdür ve Ethereum’un yüksek gas ücretleri ile ölçeklenebilirlik zorluklarını aşmak için ZK-Rollup (Sıfır Bilgi Rollup) teknolojisini kullanır. STARK kanıtları üreterek, Starknet geliştiricilere karmaşık merkeziyetsiz uygulamalar oluşturmalarını sağlayan yüksek işlem kapasitesine, düşük maliyete ve güvene dayalı bir blokzincir ortamı sunar. Cairo programlama dili kullanılarak, Starknet sıfır bilgi kanıtları aracılığıyla zincir dışı hesaplamaları gerçekleştirir ve bu hesaplamaları zincir üzerinde doğrular; bu da verimliliği ve güvenliği önemli ölçüde artırır. Temel özellikleri arasında yüksek ölçeklenebilirlik, güçlü hesaplama kapasitesi, zincir üstü veri erişilebilirliği, güçlü güvenlik ve uzun vadeli merkeziyetsiz gelişim desteği yer alır.

Son Gelişmeler

Stratejik Vizyon

  • 2025 yılında, Starknet, hem Bitcoin hem de Ethereum üzerinde işlemleri yerleştirmek için ilk Layer-2 çözümü olmayı hedefliyor ve bu, iki en büyük blok zinciri ekosistemi için birleşik bir katman oluşturuyor. Bu entegrasyon, yeni DeFi fırsatlarını ve likiditeyi açabilir.

Kaynak: https://x.com/Starknet

  • 2025 yılında, Starknet, hem Bitcoin hem de Ethereum üzerinde işlemleri yerleştirmeyi amaçlayan ilk Layer-2 çözümü olmayı hedefliyor, bu da iki büyük blok zincir ekosistemi için birleşik bir katman oluşturuyor.
  • Bu entegrasyon, yeni DeFi fırsatlarını ve likiditeyi açabilir.

Teknik Güncellemeler

v0.13.4 Sürüm Yayını

  • 27 Şubat 2025’te (testnet lansmanı) ve 17-24 Mart tarihlerinde (mainnet lansmanı), Starknet, Cairo-Native ve Stateful Compression’ı entegre ederek maliyetleri düşürdü ve işlem hızını artırdı.

Kaynak: https://x.com/Starknet
Zincirler Arası Bağlantı: 12 Mart 2025’te Xverse Swap, Bitcoin ile Starknet arasında çapraz zincir takasları etkinleştirdi ve birlikte çalışabilirliği artırdı.

  • 14 Şubat 2025’te Starknet, 100’den fazla blokzinciri ağını birbirine bağlayan IBC protokolünü entegre edeceğini duyurdu.

Geliştirilmiş Kullanıcı Deneyimi: 11 Şubat 2025’te StarkGate köprüsü, daha kullanıcı dostu bir arayüzle çapraz zincir işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla güncellendi.

  • 31 Ocak 2025’te Endur ve STRKfarm tarafından geliştirilen araçlar, varlıkların Ethereum ve diğer blokzincirlerinden Starknet’e aktarım sürecini sadeleştirdi.

Staking ve Merkeziyetsizleştirme İlerlemesi

  • Yükseltilmiş Stake Mekanizması: 21 Mart 2025’te STRK Staking v2 için oylama süreci başlatıldı ve Starknet üzerinde staking mekanizmasında yeni bir dönemin başlangıcını işaret etti.
  • Genişletilmiş Cüzdan Desteği: 17 ve 20 Şubat 2025 tarihlerinde STRK sahipleri, Keplr cüzdanı üzerinden doğrudan staking yapma ve ödül kazanma yetkinliği kazandı. Nansen ayrıca staking işlevselliğini puanlama sistemiyle entegre ederek ek teşvikler sağladı.

Kaynak: https://x.com/Starknet

Ekosistem Teşvikleri ve Finansman

  • Bölgesel Destek Girişimleri: 28 Şubat 2025’te StarkWare, Starknet ekosisteminin bölgedeki gelişimini desteklemek amacıyla 4 milyon dolarlık bir Afrika startup fonu başlattı.

Yapay Zeka ve Otomasyon

  • Yapay Zeka Ajanı Dağıtım Platformu: 19 Şubat 2025’te Kasar Labs, kullanıcıların Starknet üzerinde yapay zeka ajanları oluşturup dağıtabilmesini sağlayan yeni araçlar tanıttı. Bu gelişme, ekosistem içindeki iş birliklerini teşvik ederken otomasyonu da ileri taşıdı..

Veri ve Gösterge Paneli Araçları

  • Özelleştirilebilir Veri Gösterge Tabloları: 22 Ocak 2025 tarihinde Starknet, Token Terminal ile iş birliği yaparak kullanıcıların Starknet üzerindeki analizler için kişiselleştirilebilir veri panelleri oluşturmalarına olanak sağladı.

STRK Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibariyla, STRK/USDT, uzun süren bir düşüşü takip eden bir konsolidasyon aşamasında olan, fiyatı 0.1671 dolar olan zayıf bir trendde kalmaya devam ediyor. Starknet’in yenilikleri teşvik etme ve on-chain performansı optimize etme çabalarına rağmen, dikkatli piyasa duyarlılığı ve yetersiz sermaye girişleri fiyatın toparlanmasını sınırlamıştır.
Teknik olarak, STRK’nın destek noktası 0,16 dolar seviyesindedir. Bu seviye başarısız olursa, fiyat 0,12 dolar aralığını test edebilir. Ancak, destek tutarsa ve işlem hacmi artarsa, aşırı satılmış bir geri dönüş meydana gelebilir ve ilk direnç hedefi yaklaşık 0,25 dolar olabilir. Mevcut işlem hacmi sınırlı kalmaya devam ediyor, bu da piyasa katılımcıları arasında tereddüt olduğunu gösteriyor. Gelecekteki trend, genel piyasa koşullarına ve Bitcoin’in fiyat hareketlerine bağlı olacaktır.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/STRK_TRY

ZKsync

ZKsync’e Genel Bakış

zkSync, Ethereum tabanlı bir Katman 2 ölçekleme çözümüdür ve yüksek gas ücretleri ile yavaş işlem hızlarıyla başa çıkmak için ZK-Rollup (Sıfır Bilgi Rollup) teknolojisinden faydalanmaktadır. Geliştiriciler ve kullanıcılar için hızlı, güvenli, düşük maliyetli ve ölçeklenebilir bir blokzincir altyapısı sunar; büyük ölçekli merkeziyetsiz uygulamaların kullanılmasını mümkün kılar. zkSync, sıfır bilgi kanıtları ve recursive proof (tekrarlamalı kanıt) tekniklerini kullanarak işlemleri zincir dışında gruplayıp geçerlilik kanıtlarını zincir üzerine gönderir; bu da verimliliği önemli ölçüde artırır. Temel özellikleri arasında ultra düşük işlem ücretleri, hızlı işlem onayları, Ethereum ile uyumluluk (Solidity ve Vyper desteği), hesap soyutlama, akıllı kontrat desteği, yüksek ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik yer alır.

Son Gelişmeler

Teknolojik İnovasyonlar

  • EVM Bytecode Uyumluluğu: Geliştiricilere, EVM bytecode’u ve gelişmiş geliştirme araçları desteği sunarak uygulama geliştirme sürecini kolaylaştırır.
  • BoojumVM Geliştirmeleri: zkSync, BoojumVM teknolojisini kullanarak ağın güvenliğini ve ölçeklenebilirliğini güçlendirir.
  • Elastik Ağ Gelişimi: Özel zincirlerin oluşturulması ve kesintisiz çapraz zincir işlemleri için kapsamlı belgeler ve araçlar sağlayarak Elastik Ağ’ın büyümesini hızlandırır.
  • EigenLayer İş Birliği: 18 Mart 2025’te zkSync, ZK kanıt görevlerini EigenLayer’ın Aktif Doğrulama Hizmetleri (AVS) aracılığıyla dağıtmak üzere EigenLayer ile iş birliği yaptı; bu, ağ güvenliğini ve sansüre karşı direnci artırdı.
  • Fermah Kanıt Üretim Bileşeni: 18 Mart 2025’te zkSync, Fermah’ı bir kanıt üretim modülü olarak tanıttı. Bu geliştirme, sıfır bilgi kanıtları alanındaki inovasyonu artırarak ölçeklenebilirliği daha da iyileştirdi.

Kullanıcı Deneyimi ve Web3 Geliştirme

  • Akıllı Giriş (SSO): 2025 yılında başlatılması planlanan bu özellik, kesintisiz Web3 kimlik doğrulaması ve sosyal kurtarma mekanizmaları sunar.
  • Web2-Benzeri Deneyim Hedefleri: Merkeziyetsiz sıralama yapısını koruyarak, 10.000 TPS işlem kapasitesi ve $0.0001 işlem maliyeti ile Web2 benzeri bir kullanıcı deneyimi sunmayı hedefler.

Ekosistem Ortaklıkları

  • The Graph İş Birliği: 18 Mart 2025 tarihinde zkSync, zkSync Era alt grafiklerini desteklemek amacıyla The Graph ile iş birliği yaptı ve DApp büyümesini desteklemek için merkeziyetsiz blokzincir veri indeksleme hizmeti sağladı.
  • Gitcoin Pilot Programı: 6 Mart 2025’te Gitcoin, zkSync Vakfı tarafından finanse edilen altı aylık bir pilot program başlattı ve ekosistem katkı sağlayıcıları için ödül olarak 5 milyon ZK token tahsis etti.

Finansal İş Birlikleri

  • UBS İş Ortaklığı: 31 Ocak 2025 tarihinde, İsviçre’nin en büyük bankası UBS, gelişmiş gizlilik ve kullanıcı dostu deneyim sunan blokzincir tabanlı altın yatırımları için zkSync’i entegre etti.

Güvenlik ve Gizlilik

  • TEE Güncellemeleri: 14 Ocak 2025’te zkSync, Güvenilir Yürütme Ortamı (TEE) güncellemelerini duyurdu ve güvenliği ile güvenilirliği artırmak amacıyla TEE’yi sıfır bilgi kanıtlarıyla entegre etti.
  • zkSync Ignite: 6 Ocak 2025 tarihinde zkSync Ignite Sezon 1 başlatıldı ve dayanıklı ağlar oluşturmak üzere zkSync Era’yı bir likidite merkezi haline getirmek amacıyla dokuz ay boyunca 300 milyon ZK token tahsis edilmesi planlandı. Ancak olumsuz piyasa koşulları nedeniyle zkSync, 14 Mart’ta likidite teşvik programı olan “Ignite”i iptal etti.

Kaynak: https://x.com/zksync

ZK Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibarıyla, ZK/USDT 0,07159 dolardan işlem görüyor ve dikkatli piyasa duyarlılığı ortasında son zamanlardaki düşüş eğilimine devam ediyor. Zirvelerinden düştükten sonra, fiyat düşük seviyelerde konsolide oluyor ve kısa vadeli destek yaklaşık 0,065 dolarda. Bu destek kırılırsa, fiyat 0,050 dolara düşebilir.
Son zamanlarda işlem hacmi daralmıştır, zayıf piyasa katılımını yansıtarak. Bununla birlikte, hacimde bir artış meydana gelirse, fiyat 0.10 dolar aralığına yükselebilir. Yatırımcılar genel piyasa duyarlılığını ve Katman 2 sektöründeki gelişmeleri yakından takip etmelidir. Şu anda, daha net trend sinyalleri ortaya çıkana kadar bir bekle-gör yaklaşımı önerilmektedir.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/ZK_TRY

Linea

Linea nedir?

Linea, işlem maliyetlerini azaltarak ve işlem hızını artırarak ağ tıkanıklığı ile yüksek gas ücretlerini çözmeyi hedefleyen, Ethereum uyumlu bir Katman 2 ölçekleme çözümüdür. Optimistic Rollup teknolojisini kullanarak işlem verilerini toplar ve Ethereum ana ağına göndererek zincir üzerindeki hesaplama yükünü hafifletir. Linea, Ethereum ekosistemiyle tam uyumluluğunu korurken; güvenlik ve ölçeklenebilirliği artırmak amacıyla “AnyTrust” adlı bir veri erişilebilirliği modelini uygular. Temel özellikleri arasında düşük işlem ücretleri, akıllı kontrat desteği, mevcut Ethereum araçlarıyla uyumluluk, merkeziyetsizlik ve şeffaflığa güçlü bağlılık yer alır. Linea, merkeziyetsiz uygulamalar için daha verimli bir altyapı sunmayı amaçlamaktadır.

Linea’nın Merkeziyetsizleşme Geleceği

Kaynak: https://x.com/LineaBuild

Linea’da Son Gelişmeler

Teknolojik İlerlemeler

  • LINEA Token Lansmanı: Linea Vakfı, topluluk temelli yönetişimi mümkün kılmak amacıyla 2025’in ilk çeyreğinde $LINEA token’ını piyasaya sürmeyi planlıyor. Bu sayede token sahipleri yönetişim süreçlerine katılım sağlayabilecek. Ancak 26 Mart itibariyle, piyasa duyarlılığının zayıf olması ve likidite sorunları nedeniyle token lansmanıyla ilgili herhangi bir güncelleme paylaşılmadı. Güncellemeler için Linea’nın resmi kanallarını takip ediniz.
  • Kesintisiz USDC Köprüleme: 26 Mart 2025’te Linea, USDC ile native USDC arasında sorunsuz dönüşüm sağlayan ilk blokzincir oldu ve bu sayede zincirler arası etkileşimi geliştirdi.
  • Geliştirilmiş Kriptografik Performans: 5 Şubat 2025’te Linea, Vortex polinom taahhüt şemasını, SWIFFT ve Ring-SIS hash fonksiyonlarıyla optimize etti. AVX512 optimizasyonu sayesinde Blake seviyesinde (1.750 Mb/s) bir işlem verimliliği elde ederek kriptografik performansı önemli ölçüde artırdı.

Kullanıcı Deneyimi ve Web3 Büyümesi

  • Merkeziyetsiz Ödül Programı: 27 Şubat 2025 tarihinde Linea, dünyanın ilk merkeziyetsiz ve topluluk odaklı tüketici ödül programını başlattı. Kullanıcılar, MetaMask Kartı ile yaptıkları harcamalardan %9 oranında kripto geri kazanımı elde edebilirler. Ödüller; DeFi token’ları, stablecoin’ler, memecoin’ler ve NFT’ler şeklinde sunulmaktadır.

Ekosistem İş Birlikleri

  • 1inch OG DEX Derleyicisi: 13 Mart 2025’te, 1inch OG DEX derleyicisi Linea üzerinde başlatıldı ve merkeziyetsiz alım-satım yeteneklerini güçlendirdi.
  • Foxy Kültürel Token: 24 Şubat 2025’te Linea, ekosistemin en popüler topluluklarından biri haline gelen ilk kültürel token olan Foxy’i tanıttı.
  • Sybil Saldırısı İncelemesi: 17 Şubat 2025 tarihinde Linea, Sybil saldırılarına yönelik itirazları inceleyerek yanlış pozitif verileri güncelledi ve 3.500 hatalı raporlama vakasını düzeltti.

Sonuç

2025’in ilk yarısı, teknolojik inovasyon ve ekosistem genişlemesiyle yönlendirilen Layer 2 çözümlerinin dinamizmini gözler önüne serdi.
Arbitrum’un merkeziyetsiz doğrulamayı güçlendiren BoLD protokolünden, Starknet’in Bitcoin ve Ethereum entegrasyon vizyonuna; Base’in gizlilik ve yüksek işlem hızı odaklı yaklaşımından, Optimism’in yönetişim temelli topluluk teşviklerine; zkSync’in sansüre karşı direnci artırmak için EigenLayer ile gerçekleştirdiği iş birliğinden, Linea’nın kesintisiz USDC köprüleme entegrasyonuna kadar—bu projeler, Layer 2 teknolojisinin geleceğini farklı stratejilerle şekillendiriyor.
Kısa vadeli piyasa baskıları devam ederken; token kilit açılımları ve likidite zorlukları sürse de, projeler uzun vadeli değer üretimini teknolojik yükseltmeler, ekosistem teşvikleri ve stratejik iş birlikleri aracılığıyla inşa ediyor. Yapay zeka ajanları, on-chain gizlilik çözümleri ve yüksek verimlilikte uzlaşma modelleri, blokzincirin “imkansız üçleme” sorununa yenilikçi çözümler getirerek Katman 2’yi bir ölçeklendirme aracı olmanın ötesine, temel bir Web3 altyapı katmanına dönüştürüyor.
Çapraz zincir entegrasyon yetenekleri geliştikçe ve merkeziyetsiz yönetişim mekanizmaları olgunlaştıkça, Layer2 çözümleri çoklu zincir ekosistemlerini birbirine bağlayan, milyarlarca kullanıcıyı destekleyebilen ana ağ geçidi konumuna gelebilir. DeFi, SocialFi, GameFi ve daha fazlasında patlayıcı bir büyümenin önünü açabilir. Bu dönüşümün ikinci yarısı, Layer 2’nin “performans yaması” rolünden çıkarak “değer motoru” kimliğine tarihi bir sıçrayışını temsil edebilir.

Yasal Uyarı

İçerikte yer alan marka, kurum, kuruluş veya kişilerle Gate.TR’nin herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır.
Bu içerik, yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir. Dijital varlık alım-satımını teşvik etmeyi amaçlamaz, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.
Kripto varlıklar yüksek risk içerir ve ciddi fiyat dalgalanmalarına maruz kalabilir. Yatırım kararı vermeden önce kendi finansal durumunuzu değerlendirmeli ve kararınızı bağımsız olarak vermelisiniz.
Makalede yer alan veriler ve grafikler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Tüm içerikler özenle hazırlanmış olsa da, olası hata veya eksikliklerden dolayı sorumluluk kabul edilmez.
Gate Akademi ekibi bu içeriği farklı dillere çevirebilir. Hiçbir çeviri makale; kopyalanamaz, çoğaltılamaz veya izinsiz dağıtılamaz.

2025’in İlk Yarısında Layer-2 Projelerinin Görünümü

Orta Seviye4/28/2025, 4:54:29 PM
2025'te Katman 2 projelerinin patlayıcı büyüme potansiyeline dalın. Bu makale, Arbitrum, Base, Optimism ve ZKSync Era gibi öncü girişimlere derinlemesine bir bakış sunarak, bunların teknolojik ilerlemeleri, ekosistem büyümesi ve çapraz zincir etkileşimine odaklanmaktadır. Blok zinciri ölçeklendirme çözümlerinin, yatırımcılar ve geliştiriciler için değerli içgörüler sunarak Web3 inovasyonunun gelecek dalgasını sürdürdüğünü keşfedin.

Giriş

Blokzincir teknolojisi, başlangıcından bu yana merkezsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik arasında denge kurmayı hedefleyen “imkânsız üçlü” (trilemma) ile mücadele etmektedir. Ethereum ekosisteminin hızla genişlemesi ve DeFi, NFT’ler ile SocialFi gibi uygulamaların yükselişi, temel katmandaki sınırlamaları daha da görünür kılmıştır. Yüksek gas ücretleri, yavaş işlem onay süreleri ve sınırlı işlem hacmi; merkeziyetsiz Web3 uygulamalarının geniş kitleler tarafından benimsenmesinin önünde engel oluşturmuştur.
Bu zorluklara yanıt olarak, deneysel fikirlerden doğan Katman 2 (Layer-2) ölçeklendirme çözümleri, blokzincirlerin tam potansiyelini ortaya çıkarmada kritik bir rol üstlenmiştir.
2025’e gelindiğinde, Layer-2 ekosistemi “Rollup savaşı”ndan “işbirlikçi rekabet” dönemine geçiş yapmıştır. Optimistic Rollup ve ZK-Rollup gibi iki temel yaklaşım hızlı bir biçimde evrilmekte; gelişmiş gizlilik, yapay zeka destekli ajanlar ve sorunsuz çapraz-zincir uyumluluğu gibi yenilikleri beraberinde getirmektedir. Önde gelen projeler yalnızca ölçeklenebilirliği artırmakla kalmıyor, aynı zamanda değer yaratımının ve saklanmasının zincir üstünde nasıl mümkün kılınacağını da yeniden tanımlıyor. Bununla birlikte, piyasa volatilitesi, tokenomik tasarımı ve gelişmekte olan düzenleyici çerçeveler, sektörün olgunlaşma sürecine yeni katmanlar eklemeye devam ediyor.
Bu makalede, 2025’in ilk yarısında öne çıkan altı Layer-2 projesinin teknolojik ilerlemeleri, ekosistem stratejileri ve pazar dinamikleri değerlendirilecektir: Arbitrum, Base, Optimism, Starknet, ZKSync Era ve Linea. Arbitrum’un izinsiz doğrulama yönündeki adımlarından, Starknet’in Bitcoin ve Ethereum arasında çift-zincir uzlaşma yapılarının keşfine; ZKSync Era’nın güvenli ve dirençli kanıt sistemlerinden Linea’nın çapraz-zincir entegrasyonlarına kadar uzanan bu yenilikler, yalnızca bireysel projelerin değil, aynı zamanda genel Layer-2 mimarisinin evrimini de temsil etmektedir. Bu çabalar, blokzincirin ölçeklenebilirlik engellerini aşmasında stratejik yönü belirleyen temel yapı taşlarıdır.

Arbitrum

Arbitrum’a Genel Bakış

Arbitrum, Ethereum ana ağında yaşanan yavaş işlem hızları ve yüksek gas ücretleri gibi temel sorunları çözmek amacıyla geliştirilen bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Optimistic Rollup mimarisi üzerine inşa edilen Arbitrum, işlemleri Layer-2 üzerinde yürütür ve sonuçları Ethereum ana zincirine göndererek güvenliği dolandırıcılık kanıtları (fraud proofs) aracılığıyla sağlar.
Düşük işlem ücretleri, yüksek ölçeklenebilirlik kapasitesi ve Ethereum ile tam uyumluluğu sayesinde, geliştiriciler ve kullanıcılar tarafından geniş çapta benimsenmiştir. Arbitrum, Ethereum’un güvenlik modelinden ve mevcut ekosisteminden faydalanırken, merkeziyetsizlik ilkesini de korur.
21 Mart 2025 itibarıyla, bu analizde yer alan altı Layer-2 çözümü arasında ikinci sırada yer almakta olup, yaklaşık 2.52 milyar dolar toplam kilitli değer (TVL) ile önemli bir piyasa payına sahiptir.

Son Gelişmeler

Teknolojik Gelişmeler

  • İzin Gerektirmeyen Doğrulama için BoLD Protokolü: Şubat 2025’te Arbitrum, herkesin doğrulayıcı olmasını mümkün kılan BoLD protokolünü tanıttı. Bu gelişme, ağın güvenliğini ve merkeziyetsizliğini artırmayı hedeflemektedir.
  • Stylus Sprint Girişimi: Arbitrum, Stylus’u Meduza’ya entegre etmek amacıyla Trail of Bits ile iş birliği yaptı. Bu girişim, geliştiricilerin Rust tabanlı akıllı sözleşmeler için fuzz testing (bulanıklık testi) yapmasına ve denetim süreçlerini iyileştirmesine olanak tanır.
  • Ana Ağ Güncellemesi: Arbitrum, diğer EVM uyumlu zincirleri geride bırakmayı hedefleyen bir ana ağ güncellemesini duyurdu. Rust tabanlı yenilikleri desteklemek amacıyla, 17 farklı takıma toplamda 5 milyon ARB token tahsis edildi.

Ekosistem Büyümesi

  • Stablecoin Entegrasyonunda Liderlik: Arbitrum, USDT varlığını USDT0 standardına yükselterek Layer-2 platformları için yeni bir ölçüt belirlemiştir.
  • AI Ekosistem Genişlemesi: 15 Ocak 2025’te Aimagine, Arbitrum’un AI Pioneer Grant programı kapsamında ödüle layık görüldü. Bu hibe, zincir üstü AI çözümlerini geliştiren ve profesyonel AI ajanlarını entegre eden projeleri desteklemeyi amaçlamaktadır.

10 Ocak 2025’te Arbitrum, gelişmiş yapay zeka uygulamaları geliştirmek amacıyla Ai16zdao ile iş birliği yaparak ElizaOS altyapısını kullanma kararı aldı.

  • Uniswap v4 Lansmanı: 13 Ocak 2025’te Uniswap v4, Arbitrum ağında piyasaya sürüldü. Bu gelişme, kullanıcılara daha hızlı ve verimli merkeziyetsiz ticaret deneyimi sunmaktadır.
  • Rakuten ile İş Ortaklığı: 10 Ocak 2025’te Rakuten, oyun ve metaverse projelerini desteklemek üzere Arbitrum ağıyla iş birliği yaptı ve bu da platformun kurumsal ilgi gördüğünü göstermektedir.
  • ASS Projesine Fon Sağlama: 2 Ocak 2025 tarihinde Arbitrum Vakfı, ilk tam otonom, yapay zeka destekli finansal altyapı olan “AI Agent Federal Reserve Bank”’ı başlatmak üzere ASS projesine fon sağladı. Bu gelişme, merkeziyetsiz AI tabanlı finans sistemlerinin başlangıcı olarak değerlendirilmektedir.

Tokenomik ve Piyasa Performansı

  • Token Kilidi Açma Planı: Şubat 2025’te Arbitrum, dolaşıma 92.63 milyon ARB token sürmeyi planlamaktadır. Bu önemli token kilidinin açılması, yatırımcılar açısından dikkatli olunması ve piyasa koşullarının yakından izlenmesi gerektiğini göstermektedir.
  • Token Geri Alım Programı: Potansiyel fiyat düşüşlerini dengelemek amacıyla, Arbitrum’un ana kuruluşu stratejik bir token geri alım programı başlattı. Bu girişim, yaklaşan token açılmalarının etkisini azaltmayı ve projenin uzun vadeli değerine duyulan güveni vurgulamayı hedeflemektedir.

ARB Fiyat Analizi

21 Mart 2025 tarihinde, ARB/USDT paritesinde ARB tokeninin fiyatı yaklaşık olarak 0,37 USD seviyesindeydi. O dönemde USD/TRY kuru yaklaşık 30,00 seviyesinde olduğundan, ARB’nin Türk Lirası cinsinden fiyatı yaklaşık olarak 11,10 TRY olarak hesaplanabilir. Bu fiyat, ARB’nin önceki dönemlerdeki en düşük seviyelerine yakın bir değeri temsil ediyordu.
O dönemde, ARB tokeninin fiyatı önemli destek seviyelerinden biri olan 11,00 TRY civarında seyrediyordu. Bu seviyenin altına inilmesi durumunda, fiyatın 9,00 TRY seviyelerine kadar gerileyebileceği öngörülüyordu. Diğer yandan, 11,00-12,00 TRY aralığında artan işlem hacmiyle sağlam bir taban oluşması halinde, fiyatın 16,50 TRY civarındaki direnç seviyesine doğru bir toparlanma gösterebileceği düşünülüyordu. İşlem hacmindeki sürekli düşüş, piyasanın tereddütlü olduğunu yansıtıyordu ve gelecekteki fiyat hareketlerinin büyük ölçüde Bitcoin’in genel piyasa duyarlılığına bağlı olacağı öngörülüyordu.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/ARB_TRY

Base

Temel Bilgi

Coinbase tarafından başlatılan Base, Ethereum ağındaki yüksek işlem ücretleri ve düşük işlem kapasitesi gibi sorunları ele almak amacıyla Optimistic Rollup teknolojisini kullanan bir Layer-2 ölçeklendirme çözümüdür. Base’in hedefi, geliştiriciler ve kullanıcılar için güvenli, maliyet etkin ve yüksek verimli bir blokzincir altyapısı sunmak; merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) oluşturmaya ve zincir üstü ekonomik ekosistemlerin büyümesine katkıda bulunmaktır.
Ekosistem Büyümesi ve Geliştirici Desteği

  • Zincir Üstü Aktivitede Artış: Base ağında zincir üstü aktivite büyük bir sıçrama gösterdi. Sadece geçtiğimiz hafta içinde 11,4 milyon akıllı sözleşme dağıtıldı—bu rakam, geliştirici ve kullanıcı ilgisinin güçlü olduğunu ortaya koyan rekor niteliğinde bir veri.
  • Temel Altyapı Gelişimi: 28 Ocak 2025 tarihinde Venedik, AI ajanları, geliştiriciler ve üçüncü taraf uygulamalar için kritik bir altyapı bileşeni olarak tanıtıldı.
  • Geliştiricilere Ücretsiz Hesaplama Kaynakları: Aethir, Base ekosistemi içinde yapay zeka projeleri üzerinde çalışan geliştiricilere ücretsiz GPU hesaplama gücü sağlayacağını duyurdu. Bu, geliştirici erişimini artırmayı ve altyapı maliyetlerini azaltmayı amaçlamaktadır.
  • Gelecek Vizyonu: 8 Ocak 2025’te, Base “Superchain” entegrasyonu kapsamında Ethereum altyapısını genişletmeye yönelik planlarını açıkladı.

Gizlilik ve Güvenlik İyileştirmeleri

  • Gizlilik Özellikleri: 7 Mart 2025’te, Base ekibi @ironfishcrypto ile iş birliği yaparak zincir üstü işlemler için gelişmiş gizlilik özellikleri geliştirmeye başladı.
  • Özel Kripto İşlemleri: 27 Şubat 2025 tarihinde Base, doğrulanmış kullanıcıların kripto varlıklarını gizli bir şekilde gönderip almasına olanak tanıyan bir özellik sunmak amacıyla Veil.cash ile ortaklık kurdu. Bu girişim, kullanıcı gizliliği ve işlem güvenliğini artırmayı hedeflemektedir.

Performans İyileştirmeleri

  • İşlem Hızı Artışı: 28 Şubat 2025’te Base, Flashblocks ile iş birliği içerisinde blok süresini 2 saniyeden 200 milisaniyeye düşürerek önemli bir teknik başarı elde etti. Bu gelişmeyle birlikte Base, şu anda testnet aşamasında olan ve 2025’in ikinci çeyreğinde mainnet’e geçmesi beklenen en hızlı EVM uyumlu Layer-2 zinciri konumundadır.

Uygulamalarda ve Kullanıcı Deneyiminde Yenilikler

  • Zincir Üstü Film Yayını: 5 Mart 2025’te Base, zincir üstü Video on Demand (VOD) hizmetini başlattı. Bu hizmet, “Soğuk Cüzdan” filmiyle birlikte eğlence aracılığıyla blokzincir teknolojisine yeni kullanıcılar çekmeyi amaçlamaktadır.
  • Basitleştirilmiş Gas Ücretleri: 23 Ocak 2025’te, Base Circle Paymaster özelliğini devreye aldı. Bu özellik, kullanıcıların işlem ücretlerini doğrudan USDC ile ödemelerine olanak tanıyarak kullanıcı deneyimini kolaylaştırmaktadır.

İşlemler ve Veri İlerleme Taşları

  • İşlem Hacmi Rekoru: 24 Ocak 2025’te Base, Uniswap protokolü üzerinde 100 milyar doları aşan toplam işlem hacmine ulaşarak bu eşiği aşan ikinci Layer-2 ağı oldu. Bu başarı, Base’in canlı ekosistemi ve piyasa tarafından güçlü şekilde benimsendiğini göstermektedir.

Optimism

Optimism’e Genel Bakış

Optimism, Ethereum için ölçeklenebilirlik sorunlarını çözmeyi amaçlayan bir Katman 2 (Layer 2) ölçekleme protokolüdür. İşlem hacmini artırarak ve gas ücretlerini düşürerek ölçeklenebilirlik problemlerine çözüm sunar. Ethereum’un performansını artırmak için Optimistic Rollup teknolojisini kullanırken, ağın güvenliğini ve merkeziyetsiz yapısını korur.

Son Gelişmeler

Ekosistemi ve Geliştirici Desteğini Güçlendirmek

  • Çapraz Zincir Uyumluluğu: 22 Şubat 2025’te Optimism, Süper Zincir Etkileşim Yetenek Ağı’nı ve bir ekosistem tarayıcısını başlattı ve kesintisiz çapraz zincir işlevselliğinin önünü açtı.
  • Geliştirilmiş Geliştirici Araçları: 7 Mart 2025’te Optimism, geliştiricilere yönelik gelişmiş araçlar sunan ve OP Stack üzerine inşa edilen ilk geliştirme ağı olan Lambda Class ile iş birliği yaptı.
  • Yapay Zeka Destekli Dokümantasyon Yardımı: 23 Ocak 2025 tarihinde Optimism, resmi dokümantasyon içerisinde gezinmeyi kolaylaştırmayı ve geliştirici verimliliğini artırmayı hedefleyen yapay zeka aracı “Optimism Docs Assistant”ı tanıttı.

Merkezi Olmayan Yönetişim ve Topluluk Teşvikleri

  • Futarchy Yönetişim Deneyi: 10 Mart - 12 Haziran 2025 tarihleri arasında Optimism ve Uniswap Vakfı, merkeziyetsiz yönetişimi iyileştirmek amacıyla tahmin piyasalarından yararlanan Futarchy Yarışması’na ev sahipliği yaptı. Katılımcılar OP token ödülleri kazanabildi.
  • Retroaktif Finansman Programı: 5 Şubat 2025’ten 31 Temmuz 2025’e kadar Optimism, Süperzincir ekosistemine katkı sağlayan projeleri ödüllendirmek amacıyla Retroaktif Fonlama girişimini başlattı ve 8 milyon OP token tahsis etti.

Ekosistem Büyümesi

12 Şubat 2025’te, Unichain, Optimism’in ekosistemini genişleterek yeni bir üye olarak Superchain’e katıldı.

Marka Yenileme

24 Ocak 2025 tarihinde, Optimism’in OP Mainnet’i, güncellenmiş marka kimliğiyle uyumlu yeni bir logo tanıttı.

Kaynak: https://x.com/Optimism

OP Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibarıyla, OP/USDT zayıflığını sürdürmeye devam ediyor, fiyat 0,8781 dolar civarında seyrediyor - geçen yılın en düşük noktasına yakın. Optimism ekosistemi ana ağ güncellemeleri ve on-chain protokollerle ortaklıklarla ilerleme kaydetmesine rağmen, piyasa duyarlılığı tedbirli kalmaya devam ediyor ve ikincil piyasada satış baskısı devam ediyor.
Teknik açıdan bakıldığında, OP’nin $0.83 seviyesinde güçlü destekle karşılaştığı görülüyor. Bu seviye kırılırsa, fiyatın $0.75 aralığına daha da düşebileceği düşünülmektedir. Diğer yandan, OP’nin $0.83-$0.95 aralığında konsolide olması ve piyasa koşullarının düzelmesi durumunda, bir toparlanma olabilir ve ilk hedef $1.20 olarak belirlenmiştir. Son dönemde işlem hacmi düşüş eğiliminde, bu durum piyasa katılımcıları arasında kararsızlığı yansıtmaktadır. Yatırımcılar, daha fazla içgörü için sermaye akışlarını ve Bitcoin’in fiyat hareketlerini izlemelidir.

Kaynak:https://www.gate.tr/tr/trade/OP_TRY

Starknet

Starknet’e Genel Bakış

Starknet, Ethereum üzerine inşa edilmiş bir Layer-2 ölçekleme çözümüdür ve Ethereum’un yüksek gas ücretleri ile ölçeklenebilirlik zorluklarını aşmak için ZK-Rollup (Sıfır Bilgi Rollup) teknolojisini kullanır. STARK kanıtları üreterek, Starknet geliştiricilere karmaşık merkeziyetsiz uygulamalar oluşturmalarını sağlayan yüksek işlem kapasitesine, düşük maliyete ve güvene dayalı bir blokzincir ortamı sunar. Cairo programlama dili kullanılarak, Starknet sıfır bilgi kanıtları aracılığıyla zincir dışı hesaplamaları gerçekleştirir ve bu hesaplamaları zincir üzerinde doğrular; bu da verimliliği ve güvenliği önemli ölçüde artırır. Temel özellikleri arasında yüksek ölçeklenebilirlik, güçlü hesaplama kapasitesi, zincir üstü veri erişilebilirliği, güçlü güvenlik ve uzun vadeli merkeziyetsiz gelişim desteği yer alır.

Son Gelişmeler

Stratejik Vizyon

  • 2025 yılında, Starknet, hem Bitcoin hem de Ethereum üzerinde işlemleri yerleştirmek için ilk Layer-2 çözümü olmayı hedefliyor ve bu, iki en büyük blok zinciri ekosistemi için birleşik bir katman oluşturuyor. Bu entegrasyon, yeni DeFi fırsatlarını ve likiditeyi açabilir.

Kaynak: https://x.com/Starknet

  • 2025 yılında, Starknet, hem Bitcoin hem de Ethereum üzerinde işlemleri yerleştirmeyi amaçlayan ilk Layer-2 çözümü olmayı hedefliyor, bu da iki büyük blok zincir ekosistemi için birleşik bir katman oluşturuyor.
  • Bu entegrasyon, yeni DeFi fırsatlarını ve likiditeyi açabilir.

Teknik Güncellemeler

v0.13.4 Sürüm Yayını

  • 27 Şubat 2025’te (testnet lansmanı) ve 17-24 Mart tarihlerinde (mainnet lansmanı), Starknet, Cairo-Native ve Stateful Compression’ı entegre ederek maliyetleri düşürdü ve işlem hızını artırdı.

Kaynak: https://x.com/Starknet
Zincirler Arası Bağlantı: 12 Mart 2025’te Xverse Swap, Bitcoin ile Starknet arasında çapraz zincir takasları etkinleştirdi ve birlikte çalışabilirliği artırdı.

  • 14 Şubat 2025’te Starknet, 100’den fazla blokzinciri ağını birbirine bağlayan IBC protokolünü entegre edeceğini duyurdu.

Geliştirilmiş Kullanıcı Deneyimi: 11 Şubat 2025’te StarkGate köprüsü, daha kullanıcı dostu bir arayüzle çapraz zincir işlemlerini kolaylaştırmak amacıyla güncellendi.

  • 31 Ocak 2025’te Endur ve STRKfarm tarafından geliştirilen araçlar, varlıkların Ethereum ve diğer blokzincirlerinden Starknet’e aktarım sürecini sadeleştirdi.

Staking ve Merkeziyetsizleştirme İlerlemesi

  • Yükseltilmiş Stake Mekanizması: 21 Mart 2025’te STRK Staking v2 için oylama süreci başlatıldı ve Starknet üzerinde staking mekanizmasında yeni bir dönemin başlangıcını işaret etti.
  • Genişletilmiş Cüzdan Desteği: 17 ve 20 Şubat 2025 tarihlerinde STRK sahipleri, Keplr cüzdanı üzerinden doğrudan staking yapma ve ödül kazanma yetkinliği kazandı. Nansen ayrıca staking işlevselliğini puanlama sistemiyle entegre ederek ek teşvikler sağladı.

Kaynak: https://x.com/Starknet

Ekosistem Teşvikleri ve Finansman

  • Bölgesel Destek Girişimleri: 28 Şubat 2025’te StarkWare, Starknet ekosisteminin bölgedeki gelişimini desteklemek amacıyla 4 milyon dolarlık bir Afrika startup fonu başlattı.

Yapay Zeka ve Otomasyon

  • Yapay Zeka Ajanı Dağıtım Platformu: 19 Şubat 2025’te Kasar Labs, kullanıcıların Starknet üzerinde yapay zeka ajanları oluşturup dağıtabilmesini sağlayan yeni araçlar tanıttı. Bu gelişme, ekosistem içindeki iş birliklerini teşvik ederken otomasyonu da ileri taşıdı..

Veri ve Gösterge Paneli Araçları

  • Özelleştirilebilir Veri Gösterge Tabloları: 22 Ocak 2025 tarihinde Starknet, Token Terminal ile iş birliği yaparak kullanıcıların Starknet üzerindeki analizler için kişiselleştirilebilir veri panelleri oluşturmalarına olanak sağladı.

STRK Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibariyla, STRK/USDT, uzun süren bir düşüşü takip eden bir konsolidasyon aşamasında olan, fiyatı 0.1671 dolar olan zayıf bir trendde kalmaya devam ediyor. Starknet’in yenilikleri teşvik etme ve on-chain performansı optimize etme çabalarına rağmen, dikkatli piyasa duyarlılığı ve yetersiz sermaye girişleri fiyatın toparlanmasını sınırlamıştır.
Teknik olarak, STRK’nın destek noktası 0,16 dolar seviyesindedir. Bu seviye başarısız olursa, fiyat 0,12 dolar aralığını test edebilir. Ancak, destek tutarsa ve işlem hacmi artarsa, aşırı satılmış bir geri dönüş meydana gelebilir ve ilk direnç hedefi yaklaşık 0,25 dolar olabilir. Mevcut işlem hacmi sınırlı kalmaya devam ediyor, bu da piyasa katılımcıları arasında tereddüt olduğunu gösteriyor. Gelecekteki trend, genel piyasa koşullarına ve Bitcoin’in fiyat hareketlerine bağlı olacaktır.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/STRK_TRY

ZKsync

ZKsync’e Genel Bakış

zkSync, Ethereum tabanlı bir Katman 2 ölçekleme çözümüdür ve yüksek gas ücretleri ile yavaş işlem hızlarıyla başa çıkmak için ZK-Rollup (Sıfır Bilgi Rollup) teknolojisinden faydalanmaktadır. Geliştiriciler ve kullanıcılar için hızlı, güvenli, düşük maliyetli ve ölçeklenebilir bir blokzincir altyapısı sunar; büyük ölçekli merkeziyetsiz uygulamaların kullanılmasını mümkün kılar. zkSync, sıfır bilgi kanıtları ve recursive proof (tekrarlamalı kanıt) tekniklerini kullanarak işlemleri zincir dışında gruplayıp geçerlilik kanıtlarını zincir üzerine gönderir; bu da verimliliği önemli ölçüde artırır. Temel özellikleri arasında ultra düşük işlem ücretleri, hızlı işlem onayları, Ethereum ile uyumluluk (Solidity ve Vyper desteği), hesap soyutlama, akıllı kontrat desteği, yüksek ölçeklenebilirlik ve merkeziyetsizlik yer alır.

Son Gelişmeler

Teknolojik İnovasyonlar

  • EVM Bytecode Uyumluluğu: Geliştiricilere, EVM bytecode’u ve gelişmiş geliştirme araçları desteği sunarak uygulama geliştirme sürecini kolaylaştırır.
  • BoojumVM Geliştirmeleri: zkSync, BoojumVM teknolojisini kullanarak ağın güvenliğini ve ölçeklenebilirliğini güçlendirir.
  • Elastik Ağ Gelişimi: Özel zincirlerin oluşturulması ve kesintisiz çapraz zincir işlemleri için kapsamlı belgeler ve araçlar sağlayarak Elastik Ağ’ın büyümesini hızlandırır.
  • EigenLayer İş Birliği: 18 Mart 2025’te zkSync, ZK kanıt görevlerini EigenLayer’ın Aktif Doğrulama Hizmetleri (AVS) aracılığıyla dağıtmak üzere EigenLayer ile iş birliği yaptı; bu, ağ güvenliğini ve sansüre karşı direnci artırdı.
  • Fermah Kanıt Üretim Bileşeni: 18 Mart 2025’te zkSync, Fermah’ı bir kanıt üretim modülü olarak tanıttı. Bu geliştirme, sıfır bilgi kanıtları alanındaki inovasyonu artırarak ölçeklenebilirliği daha da iyileştirdi.

Kullanıcı Deneyimi ve Web3 Geliştirme

  • Akıllı Giriş (SSO): 2025 yılında başlatılması planlanan bu özellik, kesintisiz Web3 kimlik doğrulaması ve sosyal kurtarma mekanizmaları sunar.
  • Web2-Benzeri Deneyim Hedefleri: Merkeziyetsiz sıralama yapısını koruyarak, 10.000 TPS işlem kapasitesi ve $0.0001 işlem maliyeti ile Web2 benzeri bir kullanıcı deneyimi sunmayı hedefler.

Ekosistem Ortaklıkları

  • The Graph İş Birliği: 18 Mart 2025 tarihinde zkSync, zkSync Era alt grafiklerini desteklemek amacıyla The Graph ile iş birliği yaptı ve DApp büyümesini desteklemek için merkeziyetsiz blokzincir veri indeksleme hizmeti sağladı.
  • Gitcoin Pilot Programı: 6 Mart 2025’te Gitcoin, zkSync Vakfı tarafından finanse edilen altı aylık bir pilot program başlattı ve ekosistem katkı sağlayıcıları için ödül olarak 5 milyon ZK token tahsis etti.

Finansal İş Birlikleri

  • UBS İş Ortaklığı: 31 Ocak 2025 tarihinde, İsviçre’nin en büyük bankası UBS, gelişmiş gizlilik ve kullanıcı dostu deneyim sunan blokzincir tabanlı altın yatırımları için zkSync’i entegre etti.

Güvenlik ve Gizlilik

  • TEE Güncellemeleri: 14 Ocak 2025’te zkSync, Güvenilir Yürütme Ortamı (TEE) güncellemelerini duyurdu ve güvenliği ile güvenilirliği artırmak amacıyla TEE’yi sıfır bilgi kanıtlarıyla entegre etti.
  • zkSync Ignite: 6 Ocak 2025 tarihinde zkSync Ignite Sezon 1 başlatıldı ve dayanıklı ağlar oluşturmak üzere zkSync Era’yı bir likidite merkezi haline getirmek amacıyla dokuz ay boyunca 300 milyon ZK token tahsis edilmesi planlandı. Ancak olumsuz piyasa koşulları nedeniyle zkSync, 14 Mart’ta likidite teşvik programı olan “Ignite”i iptal etti.

Kaynak: https://x.com/zksync

ZK Fiyat Trendleri

21 Mart 2025 itibarıyla, ZK/USDT 0,07159 dolardan işlem görüyor ve dikkatli piyasa duyarlılığı ortasında son zamanlardaki düşüş eğilimine devam ediyor. Zirvelerinden düştükten sonra, fiyat düşük seviyelerde konsolide oluyor ve kısa vadeli destek yaklaşık 0,065 dolarda. Bu destek kırılırsa, fiyat 0,050 dolara düşebilir.
Son zamanlarda işlem hacmi daralmıştır, zayıf piyasa katılımını yansıtarak. Bununla birlikte, hacimde bir artış meydana gelirse, fiyat 0.10 dolar aralığına yükselebilir. Yatırımcılar genel piyasa duyarlılığını ve Katman 2 sektöründeki gelişmeleri yakından takip etmelidir. Şu anda, daha net trend sinyalleri ortaya çıkana kadar bir bekle-gör yaklaşımı önerilmektedir.

Kaynak: https://www.gate.tr/tr/trade/ZK_TRY

Linea

Linea nedir?

Linea, işlem maliyetlerini azaltarak ve işlem hızını artırarak ağ tıkanıklığı ile yüksek gas ücretlerini çözmeyi hedefleyen, Ethereum uyumlu bir Katman 2 ölçekleme çözümüdür. Optimistic Rollup teknolojisini kullanarak işlem verilerini toplar ve Ethereum ana ağına göndererek zincir üzerindeki hesaplama yükünü hafifletir. Linea, Ethereum ekosistemiyle tam uyumluluğunu korurken; güvenlik ve ölçeklenebilirliği artırmak amacıyla “AnyTrust” adlı bir veri erişilebilirliği modelini uygular. Temel özellikleri arasında düşük işlem ücretleri, akıllı kontrat desteği, mevcut Ethereum araçlarıyla uyumluluk, merkeziyetsizlik ve şeffaflığa güçlü bağlılık yer alır. Linea, merkeziyetsiz uygulamalar için daha verimli bir altyapı sunmayı amaçlamaktadır.

Linea’nın Merkeziyetsizleşme Geleceği

Kaynak: https://x.com/LineaBuild

Linea’da Son Gelişmeler

Teknolojik İlerlemeler

  • LINEA Token Lansmanı: Linea Vakfı, topluluk temelli yönetişimi mümkün kılmak amacıyla 2025’in ilk çeyreğinde $LINEA token’ını piyasaya sürmeyi planlıyor. Bu sayede token sahipleri yönetişim süreçlerine katılım sağlayabilecek. Ancak 26 Mart itibariyle, piyasa duyarlılığının zayıf olması ve likidite sorunları nedeniyle token lansmanıyla ilgili herhangi bir güncelleme paylaşılmadı. Güncellemeler için Linea’nın resmi kanallarını takip ediniz.
  • Kesintisiz USDC Köprüleme: 26 Mart 2025’te Linea, USDC ile native USDC arasında sorunsuz dönüşüm sağlayan ilk blokzincir oldu ve bu sayede zincirler arası etkileşimi geliştirdi.
  • Geliştirilmiş Kriptografik Performans: 5 Şubat 2025’te Linea, Vortex polinom taahhüt şemasını, SWIFFT ve Ring-SIS hash fonksiyonlarıyla optimize etti. AVX512 optimizasyonu sayesinde Blake seviyesinde (1.750 Mb/s) bir işlem verimliliği elde ederek kriptografik performansı önemli ölçüde artırdı.

Kullanıcı Deneyimi ve Web3 Büyümesi

  • Merkeziyetsiz Ödül Programı: 27 Şubat 2025 tarihinde Linea, dünyanın ilk merkeziyetsiz ve topluluk odaklı tüketici ödül programını başlattı. Kullanıcılar, MetaMask Kartı ile yaptıkları harcamalardan %9 oranında kripto geri kazanımı elde edebilirler. Ödüller; DeFi token’ları, stablecoin’ler, memecoin’ler ve NFT’ler şeklinde sunulmaktadır.

Ekosistem İş Birlikleri

  • 1inch OG DEX Derleyicisi: 13 Mart 2025’te, 1inch OG DEX derleyicisi Linea üzerinde başlatıldı ve merkeziyetsiz alım-satım yeteneklerini güçlendirdi.
  • Foxy Kültürel Token: 24 Şubat 2025’te Linea, ekosistemin en popüler topluluklarından biri haline gelen ilk kültürel token olan Foxy’i tanıttı.
  • Sybil Saldırısı İncelemesi: 17 Şubat 2025 tarihinde Linea, Sybil saldırılarına yönelik itirazları inceleyerek yanlış pozitif verileri güncelledi ve 3.500 hatalı raporlama vakasını düzeltti.

Sonuç

2025’in ilk yarısı, teknolojik inovasyon ve ekosistem genişlemesiyle yönlendirilen Layer 2 çözümlerinin dinamizmini gözler önüne serdi.
Arbitrum’un merkeziyetsiz doğrulamayı güçlendiren BoLD protokolünden, Starknet’in Bitcoin ve Ethereum entegrasyon vizyonuna; Base’in gizlilik ve yüksek işlem hızı odaklı yaklaşımından, Optimism’in yönetişim temelli topluluk teşviklerine; zkSync’in sansüre karşı direnci artırmak için EigenLayer ile gerçekleştirdiği iş birliğinden, Linea’nın kesintisiz USDC köprüleme entegrasyonuna kadar—bu projeler, Layer 2 teknolojisinin geleceğini farklı stratejilerle şekillendiriyor.
Kısa vadeli piyasa baskıları devam ederken; token kilit açılımları ve likidite zorlukları sürse de, projeler uzun vadeli değer üretimini teknolojik yükseltmeler, ekosistem teşvikleri ve stratejik iş birlikleri aracılığıyla inşa ediyor. Yapay zeka ajanları, on-chain gizlilik çözümleri ve yüksek verimlilikte uzlaşma modelleri, blokzincirin “imkansız üçleme” sorununa yenilikçi çözümler getirerek Katman 2’yi bir ölçeklendirme aracı olmanın ötesine, temel bir Web3 altyapı katmanına dönüştürüyor.
Çapraz zincir entegrasyon yetenekleri geliştikçe ve merkeziyetsiz yönetişim mekanizmaları olgunlaştıkça, Layer2 çözümleri çoklu zincir ekosistemlerini birbirine bağlayan, milyarlarca kullanıcıyı destekleyebilen ana ağ geçidi konumuna gelebilir. DeFi, SocialFi, GameFi ve daha fazlasında patlayıcı bir büyümenin önünü açabilir. Bu dönüşümün ikinci yarısı, Layer 2’nin “performans yaması” rolünden çıkarak “değer motoru” kimliğine tarihi bir sıçrayışını temsil edebilir.

Yasal Uyarı

İçerikte yer alan marka, kurum, kuruluş veya kişilerle Gate.TR’nin herhangi bir ilişkisi bulunmamaktadır.
Bu içerik, yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir. Dijital varlık alım-satımını teşvik etmeyi amaçlamaz, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.
Kripto varlıklar yüksek risk içerir ve ciddi fiyat dalgalanmalarına maruz kalabilir. Yatırım kararı vermeden önce kendi finansal durumunuzu değerlendirmeli ve kararınızı bağımsız olarak vermelisiniz.
Makalede yer alan veriler ve grafikler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Tüm içerikler özenle hazırlanmış olsa da, olası hata veya eksikliklerden dolayı sorumluluk kabul edilmez.
Gate Akademi ekibi bu içeriği farklı dillere çevirebilir. Hiçbir çeviri makale; kopyalanamaz, çoğaltılamaz veya izinsiz dağıtılamaz.

Şimdi Başlayın
İstediğiniz zaman, istediğiniz yerde Türk lirası ile kripto alın, satın.