Yerel Kullanıcılar ile Kriptoya Yakın Kullanıcılar İçin Geliştirme Farkları

Kripto, büyük eşiği aşarken, bu dönüşüm erken aşama girişimler açısından da yeni bir tablo ortaya koyuyor: Artık kriptoya yakın projelerin, kripto-yerel projelerden daha fazla olduğunu görüyoruz. Kripto-yerel; yalnızca kripto uzmanlarının diğer kripto uzmanları için geliştirdiği projeleri ifade ederken, kriptoya yakın ise kriptonun daha büyük sektörlerde bir araç olarak kullanıldığı projeleri tanımlar. Kariyerimde bu değişimi ilk kez bu kadar net gözlemliyorum ve kripto-yerel ile kriptoya yakın projeler için geliştirme süreçlerinde nelerin farklı olduğuna değinmek istiyorum.

Kripto-Yerel Projeler İçin Geliştirme Süreçleri

Bugüne kadar en başarılı kripto ürünlerinin neredeyse tamamı kripto-yerel kullanıcılar için geliştirildi: Hyperliquid, Uniswap, Ethena, Aave ve diğerleri. Her marjinal kültürel hareket gibi, kripto da o kadar yenilikçi ve öncü bir teknoloji oldu ki, kripto balonunun dışında kalanlar bu dünyayı anlamakta zorlandı ve tutkulu, günlük kullanıcı olamadı. Kripto-yerel dünyada “degen” olarak bilinen kitle, her yeni ürünü beta test etmeye, hack ve rug pull gibi risklere göğüs germeye istekli, yüksek risk toleranslı tek kullanıcı grubuydu.

Klasik Silikon Vadisi yatırımcıları, kripto-yerel projelerin toplam potansiyel pazarının (TAM) çok küçük olduğunu düşündükleri için bu projelere yatırım yapmadı. Aslında haklılardı; o dönem için kripto sektörü çok erken bir aşamadaydı. Zincir üstü uygulamalar neredeyse yoktu, “DeFi” kavramı ise ilk kez Ekim 2018’de San Francisco’daki bir grup sohbetinde ortaya çıktı. Ancak o dönemde bir inanç sıçraması yapmak ve makro trendlerin kripto-yerel pazarını büyütmesini ummak gerekiyordu. Nitekim, 2020’de DeFi yazındaki yield farming ve 2021’deki sıfır faiz döneminde (ZIRP) kripto-yerel pazar hızla büyüdü. Bir anda Silikon Vadisi’ndeki tüm yatırımcılar kripto üzerine yoğunlaşmaya ve geçmişte kaçırdıkları gelişmeleri öğrenmek için fikir danışmaya başladı.

Bugün geldiğimiz noktada, kripto-yerel pazarın hacmi kripto dışındaki pazarlara kıyasla hala oldukça küçük. Kripto Twitter’ın toplam büyüklüğünü en fazla birkaç on bin kullanıcıyla sınırlı görüyorum. Sonuç olarak, yıllık dokuz haneli gelir (ARR) elde etmek için kullanıcı başına düşen ortalama gelirin (ARPU) çok yüksek olması gerekiyor. Bu da önemli bir gerçeği göz önüne seriyor:

Kripto-yerel projelerde asıl mesele, gelişmiş (power) kullanıcılar için ürün inşa etmektir.

Başarılı kripto-yerel ürünlerin tümünde kullanımda güçlü bir güç yasası dağılımı görülür. OpenSea’de geçen ay, en üstteki 737 kullanıcı (ilk %0,2), toplam işlem hacminin yarısını oluşturdu. Polymarket’te ise en üstteki 196 kullanıcı (ilk %0,06), tüm hacmin yarısını sağladı.

Bir kripto-yerel girişiminin kurucusu olarak, esas önceliğiniz daha fazla kullanıcı kazanmaktan ziyade, en değerli mevcut kullanıcılarınızı elde tutmak olmalı. Bu, Silikon Vadisi’nde önceliğin günlük aktif kullanıcı sayısı (DAU) gibi metriklerle büyümeye verildiği klasik yaklaşımdan farklıdır.

Kriptoda kullanıcı bağlılığı her zaman zorlu oldu. Güçlü kullanıcılar genellikle fırsatçı ve teşviklere duyarlıdır. Bu durum, yeni bir rakibin birkaç anahtar kullanıcıyı çekerek pazar payınızı hızla azaltmasını kolaylaştırıyor. Blur ve OpenSea, Axiom ve Photon, LetsBonk ve Pump.fun gibi örnekler bunun en iyi kanıtı.

Bunların tümü, kriptoda Web2’ye kıyasla çok daha az koruma ve savunulabilirlik olduğunun göstergesidir; kodların açık kaynak olması ve hızlıca çatallanabilmesi bu riski artırıyor. Kripto-yerel projelerin çoğu birkaç ay ya da bir döngüden fazla yaşamıyor. TGE sonrası zenginleşen kurucular da projelerini sessizce bırakıp melek yatırımcılığa yöneliyor.

Gelişmiş kullanıcıları elde tutmanın tek yolu, sürekli ürün inovasyonu yapmak ve rakiplerin önünde hareket etmektir. Uniswap, yedi yıl boyunca sürekli yeni ve benzersiz ürün özellikleri (V3 yoğunlaştırılmış likidite, UniswapX, Unichain, V4 hooks) ile gelişmiş kullanıcılarını elde tutmayı başardı, üstelik merkeziyetsiz borsaların en rekabetçi pazarında.

Kriptoya Yakın Projeler İçin Geliştirme Süreçleri

Geçmişte blokzincir teknolojisinin tedarik zinciri yönetimi veya bankalar arası ödemeler gibi büyük ölçekli alanlara uygulanmasına dair birçok deneme oldu; fakat bunlar sektör için fazlasıyla erken olduğu için başarısızlıkla sonuçlandı. Fortune 500 şirketleri Ar-Ge laboratuvarlarında blokzincir ile denemeler yaptı, ancak bunu ölçekli biçimde üretime geçirmek için adım atmadılar. “Blockchain değil, Bitcoin” ve “dağıtık defter teknolojisi” gibi ifadeleri hatırlarsınız.

Günümüzde ise büyük oyuncular kriptoya tamamen yönelmiş durumda. Büyük bankalar ve büyük şirketler artık kendi stablecoin’lerini çıkarıyor. Trump yönetimindeki düzenlemeler netlik sağladı ve kriptonun ana akımda benimsenmesinin önünü açtı. Kripto artık finansın başıboş vahşi batısı değil.

Kariyerimde ilk defa kriptoya yakın projelerin sayısının, kripto-yerel projelerden fazla olduğunu görüyorum. Bunun arkasında mantıklı bir neden var: Önümüzdeki birkaç yılın en büyük başarı hikayeleri, muhtemelen kriptoya yakın projelerden gelecek. Halka arzlar (IPO) onlarca milyar dolar seviyesinde açılırken, TGE’ler sadece yüz milyonlar ya da birkaç milyar dolarlık tavanlara ulaşabiliyor. Kriptoya yakın projelere birkaç örnek:

• Sınır ötesi ödemelerde stablecoin kullanan bir fintech şirketi.
• Veri toplamak için DePIN teşvikleriyle çalışan bir robotik firması.
• Kişisel veri doğrulaması için zkTLS kullanan bir tüketici girişimi.

Buradaki ortak payda: Kripto, ürünün kendisi değil; bir özelliktir.

Gelişmiş kullanıcıların rolü burada da önemli, fakat kriptoya yakın alanlarda etki daha dengelidir. Kripto yalnızca bir özellik olduğunda, başarı esasen kriptoya değil; ilgili sektörde derin uzmanlığa sahip olmaya ve neleri önceliklendireceğini bilmene bağlıdır. Fintech özelinde örneklendirebilirim.

Fintech’te başarı, güçlü bir birim ekonomisiyle (CAC/LTV) dağıtım sağlamaktan geçer. Yeni kurulan kripto fintech girişimleri, daha geniş dağıtıma sahip köklü bir fintech firmasının kriptoyu sadece bir ek özellik olarak sunmasından ve böylece onları rekabet dışı bırakmasından veya müşteri edinme maliyetini (CAC) yükselterek pazardan çıkarmasından endişe ediyor. Ayrıca kripto-yerel projelerin aksine, token çıkarıp, iyi bir anlatı ile piyasada değerlenerek kendilerini kurtaramıyorlar.

İronik olarak, kripto ödemeleri uzun yıllar inşası cazip görülmeyen bir alan oldu; bu konuda 2023 Permissionless etkinliğinde sahnede bizzat söyledim. Ancak 2023 öncesi, kripto fintech girişimi kurmak ve dağıtım avantajı elde etmek için mükemmel bir zamandı. Stripe’ın Bridge’i satın almasının ardından, artık kripto-yerel kurucular DeFi’den ödemelere kayıyor; fakat pratikte, finans teknolojisi stratejisini iyi bilen eski Revolut çalışanlarının karşısında rekabet etmekte zorlanacaklar.

Kriptoya yakın projeler kripto yatırımcıları için ne anlama geliyor? Kriptoya yakın pazarları yeterince anlamayan kripto VC’leri, klasik VC’lerin reddettiği kuruculara yatırım yaparken olumsuz seçilim tuzağına düşmemeli. Bu olumsuz seçilim genellikle, kısa sürede kripto-yerelden kriptoya yakın sektöre geçen kuruculardan kaynaklanır. Gerçek şu ki, ortalamada kripto sektöründe öne çıkan kurucular genelde Web2’de başarılı olamayanlardan çıkar (en başarılı üst dilim hariç).

Geleneksel olarak kripto yatırımcıları için en iyi kurucu keşif alanı, Silikon Vadisi ağı dışında kalan yeteneklerdir. Bu kişilerde gösterişli özgeçmiş (ör. Stanford, Stripe) ya da etkileyici sunum yeteneği olmayabilir; ancak kripto-yerel kültürü ve çevrimiçi topluluk oluşturmayı çok iyi bilirler. Hayden, Siemens’teki makine mühendisliği işinden çıkarıldıktan sonra Uniswap’ı Vyper öğrenmek için kurdu. Stani ise daha hukuk fakültesinden mezun olmadan Finlandiya’da Aave’yi (eski adıyla ETHLend) geliştirdi.

Başarılı kriptoya yakın projelerde kurucu profili, kripto-yerel projelere göre çok farklı olacak. Artık kripto-yerel degens’lerini ve çevresinde bir topluluk ile token ağı oluşturabilen “vahşi batı” tipi liderleri değil; sektörden gelen, ticaret zekası yüksek, dağıtım için özgün pazara giriş stratejisine sahip, daha kurumsal liderleri göreceğiz. Kripto sektörü olgunlaştı; yeni nesil başarılı kurucular da buna ayak uyduruyor.