Mart ayının başlarında, merkeziyetsiz ve güvenli bir hesaplama ağı olan Nillion, ana ağını bu ay başlatacağını duyurdu. Aynı zamanda geçtiğimiz ay, $NIL token’ının havadan dağıtımı (airdrop) için bir kayıt sayfası açtı. Bu süreç, topluluk üyeleri, geliştiriciler ve etkinlik katılımcıları gibi çeşitli kullanıcı gruplarını kapsıyor. Yaklaşan TGE (Token Generation Event) ile birlikte, Nillion gelişiminin yeni bir aşamasına giriyor.
2021 yılında kurulan Nillion, veri gizliliği ve güvenliğine odaklanan yenilikçi bir projedir. “Kör hesaplama” (blind computation) adı verilen özgün konseptiyle, geliştiricilerin gizliliği artıran uygulamaları kolay ve verimli bir şekilde inşa etmelerine olanak tanır. Yapay zeka, DeFi, sosyal uygulamalar, oyun ve sağlık gibi birçok alandaki kullanım senaryolarını destekler.
Bu yazı, Nillion’ın gelişim sürecini ve temel teknolojisini inceleyerek; projenin mahremiyet odaklı hesaplama alanındaki konumuna ve mevcut ekosistemine kapsamlı bir bakış sunmayı amaçlıyor.

Nillion Projesi Genel Bakış

Nillion, yüksek değerli verilerin — şifreler, finansal bilgiler, biyometrik veriler ve sağlık kayıtları gibi — tamamen şifrelenmiş şekilde depolanmasını, iletilmesini ve işlenmesini sağlayan merkeziyetsiz bir veri depolama ve hesaplama ağıdır. Bu yaklaşım, geleneksel “şifreleme – şifre çözme – hesaplama – yeniden şifreleme” döngüsüne gerek kalmadan, veri güvenliğini uçtan uca korur.

Kaynak: @nillionnetwork
Veri içeriği açığa çıkmadan üzerinde hesaplama yapılması süreci “kör hesaplama” olarak adlandırılır. Bu yöntem sayesinde, ağdaki hiçbir düğüm, işlenen verinin kendisini görmeden işlem gerçekleştirebilir.

• Alex Page: CEO. Eski Goldman Sachs yatırım bankacısı ve daha önce Hedera SPV’nin Genel Ortağı olarak görev yaptı.
• Miguel de Vega: Ortak kurucu ve baş bilim insanı. Fiber optik ağlar ve makine öğrenimi algoritmaları gibi alanlarda 30’dan fazla patente sahip.
• Andrew Masanto: Ortak kurucu. NFT.com, Reserve ve Hedera Hashgraph gibi birçok önde gelen kripto projesinde aktif rol aldı.

Nillion, şimdiye kadar iki finansman turunu tamamladı ve Distributed Global, Hack VC, GSR, HashKey Capital, Maelstrom Capital ve Animoca Brands gibi yatırımcılardan toplam 45 milyon dolar topladı.
Henüz ayrıntılı bir token ekonomi modeli yayımlanmadı. Ancak mevcut bilgilere göre, $NIL’in toplam arzı 1 milyar adet olacak. Bu arzın %7,5’i topluluk üyeleri ve erken katkıda bulunanlar için ayrıldı. Ayrıca, Haziran 2023’te CoinList üzerindeki halka arzda, toplam arzın %3,5’i — yani 35 milyon $NIL — satışa sunuldu.

Nillion Çekirdek Mimarisi

İşlevlerin ayrımını sağlamak ve ağı verimli şekilde yönetmek için Nillion, çift katmanlı bir ağ mimarisi kullanır: Petnet ve nilChain.

• Petnet, veri depolama ve hesaplama işlemlerini yöneten bir orkestrasyon katmanı olarak işlev görür. Bu katman, her bir düğümün bağımsız şekilde bir veya birden fazla “kör modül” seçebildiği bir düğüm ağına dayanır. Her kör modül, farklı uygulama senaryolarına uyum sağlamak üzere bir veya birden fazla gizlilik artırıcı teknoloji (PET) içerir. Bu teknolojiler arasında Güvenli Çok Taraflı Hesaplama (MPC), Homomorfik Şifreleme (HE) ve Güvenilir Yürütme Ortamları (TEE) yer alır. Geliştiriciler, spesifik ihtiyaçlarına en uygun teknolojiyi seçme esnekliğine sahiptir.

Şu anda Nillion, üç farklı kör modül geliştirmiştir:

• nilDB: Gizliliği koruyan bir veritabanı çözümüdür.
• nilVM: Verilerin imzalanmasına ve doğrulanmasına odaklanan bir sanal makine çözümüdür.
• nilAI: TEE ortamlarında büyük dil modellerinin güvenli biçimde çalıştırılmasını sağlayan bir yapay zeka altyapısıdır.

Kaynak: docs.nillion.com
nilChain, Nillion ağı genelinde paylaşılan kaynakların yönetiminden sorumlu olan koordinasyon katmanıdır. Kör hesaplamaya doğrudan katılmaz; bunun yerine, ödeme işlemleri, doğrulayıcı stakingi, ödül dağıtımı ve yönetişim gibi unsurları desteklerken ağdaki kümelerin koordinasyonunu sağlar.
Cosmos SDK yığını üzerine inşa edilen nilChain, karşılıklı zincirler arası çalışabilirlik için IBC (Inter-Blockchain Communication) protokolünü destekler.
Bu modüler yapı sayesinde, Nillion yüksek değerli verilerin potansiyelini daha güvenli ve esnek biçimde açmayı hedefler. Ağın istikrarını ve sürekliliğini sağlamak amacıyla Nillion, geçen yıl Ağustos ayında doğrulayıcı programını başlattı. Bu program kapsamında, doğrulayıcılar ağa katkı sağlayarak ödüller kazanabilirler.
Nillion’ın resmi web sitesine göre, 10 Mart itibarıyla:

• 500.000’den fazla doğrulayıcı,
• yaklaşık 196 milyon şifreli metin işlemiş ve
• toplamda 1.066 GB veri güvenli şekilde korunmuştur.

Nillion Ekosistemine Genel Bakış

Nillion, ekosisteminin büyümesini hızlandırmak amacıyla geliştiricilere kapsamlı destek sunan Nucleus Builder Programını başlattı. Bu program; teknik yardım, pazarlama desteği, finansal planlama ve pazara çıkış stratejileri gibi birçok alanda katkı sağlıyor.
Nillion aynı zamanda dış ekosistemle aktif biçimde entegre oluyor. Near, Aptos ve Arbitrum gibi büyük blockchain ağlarıyla uyumlu çalışmasının yanı sıra, altyapı, yapay zeka, sosyal ağlar ve DeFi gibi çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren birçok projeyle derin iş birlikleri kurmuş durumda.

Altyapı

• Blerify: Bireyler ve işletmeler için dijital kimlik ve varlık yönetimini sadeleştiren bir doğrulama altyapısı. W3C Doğrulanabilir Referanslar ve ISO 18013 standartlarını benimseyerek, SDK ve API’ler aracılığıyla dijital belgelerin uygulamalarla etkileşim kurmasını sağlar.
• zkPass: Zincir üstünde özel verilerin doğrulanmasını sağlayan gizlilik odaklı bir oracle protokolü. 3P-TLS ve hibrit ZK teknolojisini birleştiren zkPass, kullanıcıların kimlik, finansal ve sağlık bilgilerini güvenli biçimde kanıtlamasına olanak tanır.
• Aspecta: Binance Labs’ın MVB hızlandırıcı programında yer alan AI destekli varlık ağı. BuildKey adını verdiği varlık modeliyle NFT’lere, tokenlara ve beyaz listelere dönüştürülebilen yeni bir fiyatlandırma sistemini tanıtmıştır.

Yapay Zeka

• Ritual: Dağıtık AI hesaplama ağı. Infernet ve test aşamasındaki Ritual Chain ürünleriyle zincir içi ve dışı AI hesaplamalarını köprülemeyi amaçlar.
• Mizu: NEAR Horizon AI inkübasyon programının parçası olan bu veri katmanı, herkesin günlük cihazlarla katkıda bulunabileceği bir AI ağı kurmayı hedefler.
• Nesa: Binance Labs destekli, LLM’ler ve diğer modaliteler için ilk on-chain AI deposunu oluşturan hafif Katman 1 blockchain. Güvenliği ZKML ve Split Learning teknolojileriyle destekler.
• Capx: Kullanıcıların AI ajanları oluşturup ticaretini yapmasına imkan veren bir platform. Capx Zinciri, Capx Uygulama Platformu ve Capx Bulutu olmak üzere üç bileşenden oluşur.
• Crush AI: LLM değerlendirmesi ve token ticareti odaklı bir AI ajan protokolü. Dexscreener benzeri bir deneyim sunar.
• Virtuals Protocol: Kullanıcıların özel bilgiye sahip AI ajanları oluşturup ticaretini yapabildiği, Solana ve Base üzerinde çalışan bir platform. G.A.M.E çerçevesi ile hızlı proje lansmanını kolaylaştırır.
• Usta AI: Kişiselleştirilmiş ve bağlam odaklı AI ajanları sunar. Şu anda genel beta aşamasındadır.
• Rain (Yağmur): Kullanıcıların veri paylaşarak ödül kazandığı, gizliliği önceleyen bir kişisel zeka platformu. Alpha mainnet üzerinde çalışır ve Rainmaker Pool ile katkılar puanlandırılır.
• Nuklai: LLM’ler için yapılandırılmış veri kümeleri ve merkeziyetsiz hesaplama sunmayı hedefleyen bir Katman 1 zincir.
• Dwinity: Kullanıcıların kişisel verilerini kontrol edip değer elde edebileceği, gizlilik odaklı bir Web3 işletim sistemi.
• Verida AI: Özel verilerin güvenli şekilde depolanıp işlenmesini sağlayan, otomatik veri ekonomisine yönelik bir altyapı katmanı. Kişiselleştirilmiş AI çözümleri için veri tabanı işlevi görür.

DEX

• Kayra: MPC tabanlı bir sipariş defteriyle çalışan, gizlilik korumalı merkeziyetsiz karanlık havuz borsası. Kullanıcıların işlemlerini gizli şekilde gerçekleştirmelerini sağlar.

Sağlık

• Zihin Boşluğu: Travmatik stresle başa çıkan bireylere akran desteği sunan, dayanıklılığı ve sosyal bağı güçlendirmeye odaklanan bir platform.
• Monadic DNA: DNA verilerinin gizliliğini Tam Homomorfik Şifreleme (FHE) ve MPC yoluyla koruyarak kullanıcıların genetik bilgilerinden güvenli şekilde değer üretmesini sağlar.
• AgeRate: Yaşlanma sürecini izleme ve yavaşlatma amacıyla mobil uygulama ve biyobelirteç testleri sunar.

DAO

• DecentDAO: Snapshot gibi araçlardan tamamen modüler on-chain yönetişime geçişi kolaylaştıran, EVM uyumlu açık kaynaklı bir çerçeve sunar.

DeSci

• DeSciWorld: Bilim insanlarının kendi şartlarında araştırma yapmalarını destekleyen merkeziyetsiz bilimsel platform. NFT pazarı ve PoK protokolü ile desteklenen bilgi temelli bir ekonomi etrafında şekillenen bir ekosistem inşa etmiştir.

İletişim

• MailChain: Blockchain cüzdanları arasında çoklu zincir üzerinde şifreli mesajlaşma imkanı sunan bir Web3 iletişim katmanı. Hem protokol hem de e-posta benzeri gelen kutusu uygulaması içerir.

DeFi

• ChooseK: MPC ve HE teknolojileri ile veri gizliliği koruyan, kanıtlanabilir şekilde güvenli finansal iş akışları tasarlar.
• Hopscotch: Alıcı ve satıcıları şeffaf, güvenilir ve verimli bir ortamda buluşturan eşleştirme platformu.
• Bitcash: bitUSD stablecoin aracılığıyla mal ve hizmet alımını destekler. BitLauncher platformu ise AI girişimlerine demokratik finansman olanağı sunar.
• Salt: Kripto yatırım portföyleri için programlanabilir sahiplik sağlar. Kullanıcıların AI ajanlarıyla özelleştirilmiş yatırım stratejileri oluşturmasını mümkün kılan bir pazar sunar.

Oyun

• BattleshipX: Sıra tabanlı deniz savaşı oyunu. Nillion’ın kör hesaplama teknolojisi ve EthSign kanıtları ile oyun durumu gizlilikle korunur.

Sosyal

• Flux: Coasys tarafından geliştirilen, Holochain destekli sosyal araç çerçevesi. Kullanıcıların merkeziyetsiz, gecikmesiz ve düşük maliyetli sosyal ağ yapıları oluşturmasını sağlar.
• Aloha: Yapay zeka destekli bir flört uygulaması. Kişiselleştirilmiş eşleştirme ve güvenli veri paylaşımıyla kullanıcı deneyimini optimize eder.

Sonuç

Token Generation Event (TGE) yaklaşırken, Nillion ekibi ekosistemin büyümesini hızlandırmak adına kapsamlı adımlar atıyor. Geliştiricilere sağlanan teknik belgeler ve araç desteği, düzenlenen hackathon’lar ve sponsorlu yarışmalarla destekleniyor. Bu çabalar, Nillion’ın teknik etkisini artırıyor ve uzun vadeli ekosistem büyümesi için sağlam bir temel oluşturuyor.
Yine de, ekosistemdeki projelerin çoğu hâlâ erken aşamalarda. Tam dağıtıma ulaşmaları zaman alacak. Bu süreçte, teknik entegrasyon zorlukları, rekabet, düzenleyici belirsizlikler ve kaynak kısıtları gibi birçok engel ortaya çıkabilir. Özellikle çoklu gizlilik teknolojilerinin entegrasyonu, farklı kullanım senaryolarında ölçeklenebilirlik ve mevzuata uyum gibi konular dikkatle yönetilmeli.
Bu zorlukların aşılması, yalnızca teknolojik mimarinin sürekli geliştirilmesiyle değil, aynı zamanda geliştiricilere yönelik araçların güçlendirilmesi ve proje ekipleriyle yakın işbirliği ile mümkün olacak. Nillion, gizlilik odaklı yeni internet altyapısında önemli bir oyuncu olmayı hedefliyorsa, bu dönemi stratejik esneklik ve teknik kararlılıkla yönetmek zorunda.

Yasal Uyarı

Bu içerik, yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir. Dijital varlık alım-satımını teşvik etmeyi amaçlamaz, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.
Kripto varlıklar yüksek risk içerir ve ciddi fiyat dalgalanmalarına maruz kalabilir. Yatırım kararı vermeden önce kendi finansal durumunuzu değerlendirmeli ve kararınızı bağımsız olarak vermelisiniz.
Makalede yer alan veriler ve grafikler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Tüm içerikler özenle hazırlanmış olsa da, olası hata veya eksikliklerden dolayı sorumluluk kabul edilmez.
Gate Akademi ekibi bu içeriği farklı dillere çevirebilir. Hiçbir çeviri makale; kopyalanamaz, çoğaltılamaz veya izinsiz dağıtılamaz.