Giriş

Önden koşma (Front-running) finansal piyasalarda uzun süredir var olan bir sorundur. Geleneksel finans kökenlidir; burada brokerlar veya içeriden bilgi sahibi kişiler, müşterilerden önce işlem yaparak ayrıcalıklı bilgileri kendi lehlerine kullanmışlardır. Bu durum etik dışı ve yasa dışı kabul edilmekte olup, düzenleyici otoriteler tarafından suçlular takip edilip cezalandırılmaktadır.
Kripto alanında ise önden koşma, halka açık blokzinciri işlemlerinin şeffaf doğası nedeniyle zincir üstünde gerçekleşir. İşlemciler, botlar ve hatta doğrulayıcılar veya madenciler, mempool’da bekleyen işlemleri kâr amacıyla sömürebilir.
Geleneksel piyasalardan farklı olarak, kriptodaki önden koşma genellikle yasal bir gri alanda yer alır. Etik olarak hoş karşılanmasa da, işlem sıralamasını manipüle etme konusunda teknik yetkinliğe sahip olanlar bu fırsatlardan tam anlamıyla faydalanabilir.

Kriptoda Önden Koşma Nedir?

Kripto para piyasasında önden koşma, mempool’da bekleyen bir işlem işlenmeden önce benzer bir işlemi yaparak finansal avantaj elde etme eylemidir. Bu durum, blokzincir üzerindeki işlemlerin anında gerçekleşmemesinden kaynaklanır. İşlemler, madenciler ya da doğrulayıcılar tarafından işlenene kadar mempool adı verilen bekleme alanında kalır.
Bu da kötü niyetli aktörler için işlemleri gözlemleyerek en kârlı olanları tespit etme fırsatı doğurur. Genellikle botlar aracılığıyla hareket ederler ve bu işlemleri öne alabilmek için daha yüksek gaz ücretleri öderler.
Önden koşma, çoğunlukla merkeziyetsiz borsalarda, büyük ölçekli işlemlerde ve düşük likiditeye sahip tokenlarda görülür. Bu tür işlemlerde fiyat hareketleri abartılı olabilir. Yüksek piyasa değerine sahip tokenlarda da mümkün olsa da, yoğun rekabet, derin likidite ve yüksek gaz ücretleri nedeniyle, beklenen kazanç yeterince büyük değilse bu yöntem pratik olmaktan çıkar.

Kripto’daki Önden Koşma Formları

Kripto para piyasasında önden koşma, piyasa koşullarına, yer alan aktörlere ve uygulanan stratejilere bağlı olarak farklı şekillerde gerçekleşebilir. İşte önden koşmanın başlıca türleri ve nasıl işledikleri:

Yer Değiştirme

Tüccarlar, büyük alım ya da satım emirlerini izler ve beklenen fiyat hareketinden kâr elde etmek için bu emirlerden önce işlem yapar. Örneğin, bir saldırgan, büyük bir işlem gerçekleşmeden hemen önce aynı varlığı satın alır. Bunu, daha yüksek bir gaz ücreti teklif ederek işlemini öncelikli hâle getirir ve kurbanın işleminden önce işlenmesini sağlar.

Baskı

Kötü niyetli aktörler, büyük emirleri tespit ettiklerinde, bu emirlerin etrafına yüksek gaz ücretli çok sayıda işlem yerleştirir. Bu durum, kurbanın işleminin blokta yer bulmasını zorlaştırır. Yüksek öncelikli işlemlerin ezici sayısı nedeniyle, kurbanın emri gecikir veya tamamen başarısız olabilir.

Maksimum Çıkarılabilir Değer (MEV) ve Doğrulayıcı/Madenci Tabanlı Önden Koşma

Madenciler veya doğrulayıcılar, bir blok içindeki işlemleri yeniden sıralayarak Maksimum Çıkarılabilir Değer (MEV) elde etmeye çalışabilir. İşlemleri zaman sırasına göre değil, kârlılığına göre yeniden düzenlerler. Bu şekilde, ya kendi işlemlerini ya da kârlı işlem fırsatlarını öne alabilirler.
Örnek:
Bir madenci büyük bir alım emri tespit ettiğinde, o emirden hemen önce kendi alım emrini yerleştirir. Orijinal emir fiyatı yukarı çektikten sonra, madenci aldığı varlıkları daha yüksek fiyattan satarak kâr elde eder.

Sandviç Saldırıları

Sandviç saldırısında, kötü niyetli aktör, büyük bir bekleyen işlemi tespit eder ve bu işlemin öncesine ve sonrasına iki ayrı işlem yerleştirir.
Örnek:
Bir kullanıcı bir token’ı 1,00 dolar fiyatla almak ister. Saldırgan, önce o token’ı alır ve fiyatı 1,10 dolara yükseltir. Ardından, kurban bu şişirilmiş fiyattan satın aldıktan sonra, saldırgan elindeki token’ı satarak aradaki farktan kazanç sağlar.

Önden Koşan Nasıl Çalışır: Adım Adım Ayrıntılı İnceleme

Kaynak:Hacken

Kârlı Bekleyen İşlemi Algılama

• Bir blokzincirindeki tüm işlemler, onaylanmadan önce mempool adı verilen geçici bir bekleme alanına gönderilir.
• Önden koşanlar, bu mempool’u tarayan botlar kullanarak büyük alım emirleri, arbitraj fırsatları veya likidasyon olayları gibi kârlı işlemleri tespit eder.
• Genellikle varlık fiyatını önemli ölçüde etkileme potansiyeli olan işlemleri hedef alırlar.

Örnek:
Bir tüccar, Uniswap’te Token A için büyük bir alım emri verir. Önden koşan bot, bu işlemi mempool’da tespit eder.

Daha Yüksek Gaz Ücreti ile Benzer Bir İşlem Gönderme

• Önden koşan, kârlı bir işlem belirlediğinde hemen benzer bir işlem oluşturur, ancak bu işlemi daha yüksek bir gaz ücretiyle gönderir.
• Ethereum ve benzeri ağlarda işlemler genellikle gaz ücretlerine göre sıralandığı için, bu yöntemle önden koşanın işlemi öncelikli olarak gerçekleştirilir.

Örnek:
Önden koşan, orijinal tüccarın işleminden önce Token A için yüksek gaz ücretiyle alım emri verir.

Önden Koşan İşlem Önce Gerçekleşir ve Fiyatı Değiştirir

• Önden koşan işlem öncelikli olduğu için, token ilk olarak onun tarafından satın alınır. Bu satın alma, piyasada fiyatı yukarı çeker.
• Orijinal işlem gerçekleştiğinde, önden koşanın yarattığı bu fiyat etkisi nedeniyle daha yüksek bir fiyattan işlem görür.

Örnek:
Önden koşanın işlemi Token A’nın fiyatını 10 dolardan 11 dolara çıkarır. Orijinal tüccarın işlemi artık 11 dolardan gerçekleşir.

Orijinal İşlem Daha Kötü Bir Oranda Gerçekleşir

• Önden koşma saldırısından habersiz olan orijinal işlemci, beklediğinden daha yüksek fiyattan işlem yapar.
• Bu durumda, işlem “kayma” yaşar, yani öngörülenden daha kötü bir fiyatla tamamlanır. Önden koşan ise bu fiyat artışından faydalanır.

Örnek:
Tüccar Token A’yı 10 dolar yerine, önden koşan işleminin etkisiyle 11 dolardan almak zorunda kalır.

Önden Koşan Pozisyondan Çıkar ve Kârı Garantiler

• Orijinal tüccarın işlemi tamamlandıktan sonra, önden koşan şişirilmiş fiyattan token’ı satar.
• Bu satış, önden koşan için hızlı bir kâr anlamına gelirken, habersiz tüccar zarar eder.
• Bazı botlar bu işlemi döngüsel olarak tekrarlayarak sürekli kazanç elde etmeye çalışır.

Örnek:
Önden koşan Token A’yı 11 dolardan satarak fiyat farkından kâr elde eder.

Vaka Çalışmaları

Solana’ya Yönelik Sandviç Saldırıları

2024 yılında Blockworks tarafından yayımlanan bir rapora göre, Solana blokzincirinde önden koşma olaylarının devam ettiği doğrulandı. Bu saldırılar, özel mempool’lara katılan bir grup doğrulayıcı tarafından gerçekleştirilen “sandviç saldırıları” yoluyla mümkün hale gelmişti. Raporun ardından, Solana Vakfı bu doğrulayıcıları cezalandırdı.
Solana’nın tasarımı gereği, kullanıcılar için bekleyen işlemleri izlemeye imkân tanıyan genel bir mempool bulunmaz. Bu da önden koşmayı teknik olarak daha zor hale getirir. Ancak ağın ana katılımcıları olan doğrulayıcılar, hâlâ işlenmekte olan işlemleri görüntüleme erişimine sahiptir.

Defansif Önden Koşma: Curve Finance Vakası

Temmuz 2023’te önde gelen DeFi platformlarından biri olan Curve Finance, Vyper programlama dilinin belirli sürümlerinde ortaya çıkan açıklar nedeniyle ciddi bir güvenlik ihlali yaşadı. Bu saldırı, çeşitli likidite havuzlarını hedef aldı ve önemli miktarda finansal kayba yol açtı.
Saldırıya yanıt olarak, bazı etik aktörler savunma amaçlı önden koşma stratejileri benimsedi. Bu aktörler, kötü niyetli işlemlerden önce hareket ederek risk altındaki fonları kurtarmak ve güvence altına almak amacıyla MEV botlarını kullandı.
Özellikle “c0ffeebabe.eth” takma adlı bir operatör, saldırgandan önce işlem gerçekleştirerek yaklaşık 2.879 ETH’yi (yaklaşık 5,4 milyon dolar) güvenli bir şekilde ele geçirdi ve sonrasında bu fonları Curve Finance’e iade etti.

Kripto Para Piyasasında Önden Koşmanın Etkisi

Sınırlı Benimseme

Önden koşma, özellikle merkeziyetsiz borsalar için kripto para piyasasında olumsuz bir itibar oluşturur. İşlemlerinin önden koşulma riski olduğunu hisseden trader’lar, bu tür platformları kullanmaktan kaçınabilir.

Manipülasyon

Önden koşanlar, bir token etrafında yapay bir heyecan yaratmak amacıyla piyasa faaliyetlerini manipüle eder. Bu durum, deneyimsiz kullanıcıların artan işlem hacmini olumlu bir sinyal olarak yorumlamasına yol açar. Böylece varlığın gerçek değeri gizlenmiş olur.

Ağ Sıkışıklığı

Bir blokzincirinde çok sayıda önden koşan botun aktif olması, işlem önceliği için verilen tekliflerin yarışmasına neden olur ve ağ tıkanabilir. Bu durum, sıradan kullanıcıların da etkilenmesine yol açar çünkü işlem yapmak için daha yüksek gaz ücretleri ödemeleri gerekir.

Kripto’da Önden Koşma Nasıl Önlenir?

Özel İşlem Aktarıcıları

Blokzincirinde özel işlem aktarımı, kullanıcıların işlemlerinin detaylarını herkese açık hâle getirmeden gönderilmesini sağlar. Bu genellikle genel mempool yerine özel bir mempool kullanılarak gerçekleştirilir ve hem gönderenin hem de alıcının gizliliği korunur. Flashbots, Eden Network ve MEV-Blocker gibi hizmetler, işlemleri algılayan botları engelleyerek bu işlemlerin kamuya açık mempool’a düşmesini önler.

Kayma Koruması

Düşük kayma toleransı belirlemek, fiyat belirli bir oranın üzerine çıkarsa işlemin gerçekleşmesini engeller. Bu koruma, ağ ücreti ve takas büyüklüğüne bağlı olarak genellikle %0,1 ila %5 arasında ayarlanmalıdır.

Rastgele İşlem Sıralaması

Rastgeleleştirilmiş işlem sıralaması, blok içerisindeki işlemlerin rastgele sıraya konulmasını sağlar. Bu yöntem, kötü niyetli aktörlerin işlemlerini stratejik olarak yerleştirmesini ve haksız avantaj elde etmesini önler. Chainlink’in Adil Sıralama Hizmetleri (FSS) gibi sistemler, işlemlerin yalnızca gaz ücretine göre sıralanmasını engellemeye çalışır.

Toplu Müzayedeler

Bazı DeFi protokolleri, önden koşmayı önlemek için birçok emri tek bir toplu işleme (batch auction) dönüştürür. Bu, bireysel emirlerin manipüle edilmesini zorlaştırır.

Katman 2 Çözümleri (L2) ve Rollups

ZK-Rollup gibi Katman 2 çözümleri, işlem detaylarını mempool’da gizleyerek önden koşma riskini azaltır.

Zirve İşlem Zamanlarından Kaçınma

Yoğun olmayan zamanlarda işlem yapmak, önden koşanlar tarafından hedeflenme olasılığını azaltır. Çünkü bu aktörler genellikle yüksek aktivite dönemlerinde daha aktif olurlar.

Hız Sınırlama

Tek bir adresten gelen işlem sıklığına kısıtlama getirmek, ağı ardışık işlemlerle dolduran önden koşan botları caydırabilir.

Akıllı Kontrat Denetimi

Saygın firmalar tarafından yapılan düzenli denetimler, önden koşma veya diğer kötü niyetli davranışlara açık olabilecek akıllı sözleşme açıklarını tespit etmeye yardımcı olur.

Sonuç

Önden koşma, kripto para piyasasının itibarına zarar verir ve merkeziyetsiz finansın, geleneksel piyasalara daha adil bir alternatif sunma hedefine gölge düşürür. Her ne kadar bu davranışı tamamen engellemek zor olsa da, anti-MEV araçları, Katman 2 çözümleri, özel işlem iletim sistemleri ve yeni DEX mimarileri gibi çeşitli önlemler alınabilir.
Blokzinciri toplulukları, kişisel kazanç amacıyla işlem sıralamasını manipüle eden madencileri ve doğrulayıcıları caydırmak için cezalandırıcı mekanizmalar geliştirebilir. Öte yandan, Curve Finance örneğinde olduğu gibi, etik amaçlarla yapılan önden koşma davranışları teşvik edilmelidir.
Sektör geliştikçe, daha adil ticaret uygulamalarına yönelik ortak bir çaba, merkeziyetsiz finans alanında güven ve bütünlük inşa etmeye ve geniş çapta benimsenmenin önünü açmaya yardımcı olacaktır.

Yasal Uyarı

Bu içerik, yatırım tavsiyesi niteliğinde değildir. Dijital varlık alım-satımını teşvik etmeyi amaçlamaz, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.
Kripto varlıklar yüksek risk içerir ve ciddi fiyat dalgalanmalarına maruz kalabilir. Yatırım kararı vermeden önce kendi finansal durumunuzu değerlendirmeli ve kararınızı bağımsız olarak vermelisiniz.
Makalede yer alan veriler ve grafikler yalnızca genel bilgilendirme amacıyla sunulmuştur. Tüm içerikler özenle hazırlanmış olsa da, olası hata veya eksikliklerden dolayı sorumluluk kabul edilmez.
Gate Akademi ekibi bu içeriği farklı dillere çevirebilir. Hiçbir çeviri makale; kopyalanamaz, çoğaltılamaz veya izinsiz dağıtılamaz.