Stablecoin nedir?

Stable coin, fiyatı istikrarlı olan ve genellikle gerçek dünyadaki bir itibari paraya sabitlenen bir kripto paradır. Örneğin, günümüzde en yaygın kullanılan stable coin olan USDT, ABD dolarına sabitlenmiştir; 1 USDT = 1 USD.

2017’de 500 milyon $’ın altında olan toplam piyasa değerinden bugün 100 milyar $’a ulaşan stable coin’ler, kesinlikle kripto dünyasının vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir; piyasa değerine göre en büyük beş kripto paradan ikisini stable coin’ler oluşturmaktadır.

Kaynak: Coinmarketcap

Stable coin’in Ortaya Çıkışı

Sanal paralar, geleneksel para birimlerinin yerini almak ve merkezi finansal sisteme meydan okumak amacıyla oluşturulmuştur. Ancak, Bitcoin ve Ethereum dahil olmak üzere ana akım kripto varlıkların küresel bir değişim aracı olarak itibari paraların yerini tamamen almak için fazla dalgalı olduğu görülmüş ve bu yüzden daha çok spekülatif varlıklar olarak kalmıştır. O dönemde kripto varlıklar arasındaki işlemler ya “takas” gibi ilkel bir kurala dayanıyordu ya da itibari paralar üzerinden değiş tokuş edilmek zorundaydı. Kripto paralar arasındaki işlemleri kolaylaştırmak ve çoğu kripto varlık için ortak bir hesap birimi bulmak amacıyla daha istikrarlı değere sahip token’ların icat edilmesi gerekiyordu. İşte bu yüzden stable coin’ler ortaya çıktı. Tarihteki ilk stable coin, 2014’te Tether Limited tarafından çıkarılan USDT’dir.

Stable coin’in İşlevi

Stable coin, çeşitli varlıkların değişimini kolaylaştıran DeFi’nin teknik temellerinden biri olarak kabul edilmektedir. Fiyatı dalgalı kripto paralar, stable coin’ler aracılığıyla birbirleriyle alınıp satılabilirler. Bu nedenle stable coin’ler bir ölçüde hesap birimi işlevi görür.

Ayrıca yatırımcılar, ayı piyasalarında riskli dijital varlıklarını stable coin’lere dönüştürerek kripto ekosisteminden çıkmadan risklerini yönetebilir.

Blok zincir ile gerçek dünya arasındaki köprü

Stable coin, itibari paranın sınırlarını genişletmiş ve blok zincir ile gerçek dünya arasında bir köprü olmuştur. Bir ödeme aracı olarak stable coin’lerin fiyatı diğer dijital varlıklardan daha istikrarlıdır, bu yüzden itibari paraya daha yakın davranırlar. Ayrıca stable coin’ler çeşitli blok zincirler üzerine kurulduğu için, herhangi biri yalnızca blok zincir ağına bağlanarak dünyanın herhangi bir yerinde stable coin alabilir veya gönderebilir; bu da onlara sınır ötesi ödeme ve finansal kapsayıcılıkta çoklu olanaklar sağlar.

Stable coin’lerin Sınıflandırılması

Üç tür stable coin vardır: Zincir Dışı Teminatlı Stable coin, Zincir Üstü Teminatlı Stable coin ve Algoritmik Stable coin.

Zincir Dışı Teminatlı Stable coin

Bunlar arasında en popüler olanı, USDT ve USDC gibi zincir dışı teminatlı stable coin’lerdir; bunlar merkezi bir kuruluş tarafından ihraç edilip yönetilir ve ABD doları gibi finansal varlıklarla desteklenir. Kullanıcılar itibari paraları stable coin’lerle değiştirebilir ve tersi de mümkündür. Gerçek varlıklarla desteklendikleri için zincir dışı teminatlı stable coin fiyatlarında genellikle kısa vadeli arz-talep etkisi dışında fazla değişim olmaz. Ancak bu stable coin’lerin yönetimi oldukça merkezi olduğundan, şeffaflık garanti edilemez. Örneğin, USDT’nin arkasındaki şirket olan Tether Limited, USDT’ler için %100 USD varlık rezervine sahip olduğunu iddia etmesine rağmen uzun süredir şeffaf olmayan bir “teminatsız para basma makinesi” olmakla suçlanmaktadır.

Zincir Üzeri Teminatlı Stable coin

Zincir dışı teminatlı stable coin gerçek varlıkları içerirken, kalan iki tür daha “saf” kripto paralardır. Zincir üstü teminatlı stable coin, BTC ve ETH gibi dijital varlıkların (çoğunlukla aşırı teminatlı) akıllı sözleşmelere yatırılmasıyla, itibari paranın fiyatına sabitlenmek üzere çıkarılan dijital paradır. Ethereum üzerinde Maker tarafından çıkarılan DAI, bu kategoriye girer.

Algoritmik Stable coin

Algoritmik stable coin’ler mekanizma açısından oldukça özeldir çünkü değerleri teminatla desteklenmez. Fiyatı, arz ve talebi algoritmalar yoluyla ayarlayarak korurlar; bu, gerçek dünyadaki bir merkez bankasına oldukça benzer.

Tipik bir örnek, 2018’de piyasaya sürülen ilk algoritmik stable coin olan AMPL’dir. Algoritmik stable coin’ler arzlarını açık piyasa işlemleri, rebasing ve ikincil token ihraç ederek kontrol ederler. Başka bir değer tabanına sahip olmayan ve yalnızca kendi konsensüs desteğine dayanan algoritmik stable coin’ler, spekülasyon kaynaklı fiyat dalgalanmalarına karşı düşük direnç gösterir.

“İstikrarsız” Stable coin’ler

Stable coin’ler tanımı gereği fiyat istikrarını koruyabilmeli olsa da, “istikrarsızlık” olasılığı hâlâ vardır. Zincir dışı teminatlı stable coin’lerde yeterli miktarda itibari para teminatı bulunsa bile, fiyatın her zaman itibari paraya sabitleneceği anlamına gelmez. Stable coin’lere olan talep sürekli değiştiği için negatif veya pozitif prim oluşacaktır. Teminatlı stable coin’in aşırı piyasa koşullarına karşı yeterli dirence sahip olup olmadığı da belirsizdir.

Örneğin, 12 Mayıs 2021’de yaşanan aşırı bir olayda çok sayıda yatırımcı USDT’lerini satarak piyasadan çıkmayı seçti, bu da USDT’nin ABD dolarından yaklaşık %2 oranında ayrılmasına (depeg) yol açtı. Ayrıca, yatırımcıların ihraççıya duyduğu güvensizlik de banka hücumlarına yol açabilir.

Kaynak: Coinmarketcap

Sözde “Kriptonun Kutsal Kâsesi”

Algoritmik stable coin’ler yalnızca arz ve talep düzenlemesine dayandıkları için uygulanmaları son derece zordur ve bu da onları “kriptonun kutsal kâsesi” haline getirir. Ne yazık ki çoğu algoritmik stable coin gerçekten “istikrarlı” değildir, “istikrarsızlık” ise norm haline gelmiştir.

8 Mayıs 2022’de Terra blok zincir üzerindeki algoritmik stable coin projesi UST, ABD dolarından ayrılmaya (depeg) başladı ve 10 Mayıs’ta 0,69 $’a, 11 Mayıs’ta ise 0,29 $’a düştü. Aynı zamanda, UST’nin ilişkili token’ı LUNA’nın değeri yalnızca 10 gün içinde neredeyse sıfıra indi. LUNA’ya dayalı bir arbitraj mekanizmasına güvenen UST, daha önce ABD dolarına karşı istikrarını koruyabiliyordu. Kullanıcılar Terra Official üzerinde her zaman 1 UST karşılığında 1 $’lık LUNA veya tam tersi işlemi yapabiliyordu. Daha ayrıntılı olarak:

UST fiyatı 1 $’ın üzerindeyken kullanıcılar daha fazla LUNA satın alıp bunu UST’ye çevirme eğilimindedir; bu da piyasadaki UST arzını artırır ve sonunda UST fiyatını düşürür. UST fiyatı 1 $’ın altındayken kullanıcılar daha fazla UST satın alıp bunu LUNA ile değiştirme eğilimindedir; bu da UST talebini artırır, piyasadaki UST arzını azaltır ve sonuçta UST fiyatını yükseltir.

Ancak LUNA’nın piyasa değeri, genel aşağı yönlü piyasa baskısı ve olumsuz haberler nedeniyle düşmeye devam etti; bu da UST için değer desteği olmasını zorlaştırdı ve UST ciddi bir depeg yaşadı. Arbitraj mekanizması, yatırımcı güveninin çökmesiyle LUNA ve UST’nin ölüm sarmalına dönüştü.

Önümüzdeki yol engebeli olsa da, “kriptonun kutsal kâsesi” arayışının durmayacağı kesindir. Algoritmik stable coin projeleri, uzun vadeli fiyat istikrarını sağlamak için daha karmaşık ve gelişmiş algoritmalar aramaktadır.

Sonuç: Düzenleme Geldi Ama Yol Hâlâ Belirsiz

Stable coin’ler kripto para ekosisteminde son derece önemli bir konuma sahiptir. Ve kripto piyasası büyüdükçe stable coin’lerin etkisi kademeli olarak gerçek dünyaya da yayılmaktadır.

2021’den bu yana, özellikle ABD olmak üzere hükümetlerin stable coin’leri derinlemesine tartışmasıyla stable coin düzenlemesinin genel yönü daha net hale gelmiştir. Mayıs ayında UST’nin depeg yaşaması, Federal Rezerv dahil birçok düzenleyici kurum için stable coin düzenlemesini gündeme alma fırsatı oldu. Bu aynı zamanda stable coin’ler için kamu güvensizliğini ortadan kaldırma ve standardizasyon sağlama adına büyük bir fırsattır.
Gelecekte stable coin sektörü, şeffaf denetim ve yeterli teminat sağlamak için düzenlemeyi benimseyebilir ve böylece kripto para piyasasındaki genel riski azaltabilir.