Kripto Neden Uzun Vadeli Hiçbir Şey İnşa Edemiyor?

Kripto sektörü neden bitmeyen geliştirme döngülerine sıkışmış durumda? Bu makale temel paradoksu açıklıyor: hızla değişen trendler, daralan fonlama ve dağınık odak, 18 ay içinde kalıcı projeler inşa etmeyi neredeyse imkânsız kılıyor. Ekipler bir işi bitirmek yerine sürekli pivot ederek gerçek altyapı gelişiminin önünü kesiyor.

Tanıdığım çoğu kripto kurucusu şu anda üçüncü pivotu üzerinde çalışıyor.
2021’de NFT platformu kuran insanlar, 2022’de DeFi getirilerine, 2023/24’te yapay zekâ ajanlarına yöneldi; şimdi ise bu çeyreğin trendi neyse ona çalışıyorlar (belki tahmin piyasaları?).

Pivot yapmakta haksız değiller. Birçok açıdan oyunu doğru oynuyorlar. Asıl sorun, oyunun kendisinin kalıcı bir şey inşa etmeyi yapısal olarak imkânsız hale getiriyor olması.

18 Aylık Ürün Döngüsü

Hikâye çıkar → sermaye akar → herkes pivot eder → 6–9 ay geliştirme yapılır → hikâye ölür → tekrar pivot edilir. Bu döngü ICO döneminde 3–4 yıldı. Sonra 2 yıla düştü. Şimdi şanslıysan 18 ay. Kripto girişim fonlaması sadece bir çeyrekte (2025 Q2) yaklaşık %60 düştü. Bu da kurucuların, bir sonraki trendin yeni bir pivotu zorlamasından önce inşa etmek için zamanını ve parasını iyice sıkıştırıyor.

Sorun şu ki, 18 ayda anlamlı bir şey inşa edemezsiniz. Gerçek altyapı en az 3–5 yıl ister. Gerçek ürün-pazar uyumu ise çeyreklerle değil, yıllar süren iterasyonlarla oluşur.
Ama hâlâ geçen yılın hikâyesi üzerinde çalışıyorsanız ölü yatırım hâline gelirsiniz. Yatırımcılar yok olur. Kullanıcılar sizi terk eder. Bazı yatırımcılar sizi güncel hikâyeye uymaya zorluyor. Ekibiniz ise bu çeyreğin trend hikâyesi üzerinde fon toplayan projelerle iş görüşmelerine başlıyor.

Batık Maliyet Yanılgısının Bir Hayatta Kalma Mekanizmasına Dönüşmesi

Geleneksel iş tavsiyesi: batık maliyet yanılgısına düşme. Bir şey çalışmıyorsa pivot et.
Kripto bunu aldı ve “batık maliyeti maksimuma çıkarmaya” dönüştürdü.
Artık hiç kimse bir şeyin işe yarayıp yaramadığını anlamak için yeterince uzun süre devam etmiyor. İlk direnç belirtisi: pivot. Kullanıcı büyümesi yavaş: pivot. Fon bulmak zorlaştı: pivot.
Her kurucu şu hesabı yapıyor:

• Mevcut ürünü geliştirmeye devam et; 2–3 yıl sonra işe yarayabilir. Şanslıysan bir fon turu daha alabilirsin.
• Trend hikâyeye pivot et: hemen fon topla, kâğıt üzerinde kazanç göster, kimse işe yaramadığını fark etmeden çık.

Çoğu zaman B seçeneği kazanır.

Durdurma Sorunu

Gerçekte başladığı şeyi bitiren çok az kripto projesi var.
Projelerin çoğu sürekli “neredeyse tamam” modunda. Ürün-pazar uyumuna hep bir özellik uzakta.

Asla oraya ulaşamıyorlar çünkü yolun ortasında hikâye değişiyor ve bir anda DeFi protokolünü tamamlamanın hiçbir anlamı kalmıyor; herkes yapay zekâ ajanlarından bahsediyor. Piyasa bitirmeyi cezalandırır. Bitmiş bir ürünün sınırlamaları bellidir. “Neredeyse bitmiş” bir ürünün ise sonsuz potansiyeli vardır.

Sermaye Tamamlamayı Değil, Dikkati Takip Eder

Fonlanan projeler genelde şöyledir: yeni hikâye, ürün yok → 50 milyon dolar fon.

• Halihazırda çalışan bir ürünü olan oturmuş bir anlatı var; buna rağmen 5 milyon dolar toplamakta zorlanıyor.
• Eski anlatı + ürün + gerçek kullanıcılar bile olsa: yatırım toplamak tamamen imkânsız hâle geliyor.

VC’ler ürünü değil, dikkati fonlar. Dikkat ise bitmiş eski projelere değil, yeni hikâyelere akar. Ekiplerin çoğu “hikâye maksimizasyonu” yapıyor — ne inşa ettiklerini umursamadan sadece fon getiren hikâyeye odaklanıyor. Bitirmek kendini sınırlamaktır. Bitirmemek seçeneklerini açık tutmaktır.

Ekipte Tutunma Sorunu

En iyi geliştiriciniz, trend olan yeni bir proje tarafından iki kat maaş teklif edilerek kapılabilir. Pazarlama lideriniz, yeni fonlamayla yüz milyon dolar toplamış bir proje tarafından transfer edilir. Rekabet edemezsiniz çünkü siz altı ay önce trend hikâyeden uzaklaşarak başladığınız işi tamamlamaya karar verdiniz. Kimse sıkıcı ama istikrarlı projede çalışmak istemez. İnsanlar kaotik, aşırı fonlanmış, muhtemelen patlayacak ama belki 10x yapabilecek projede çalışmak ister.

Kullanıcıların Dikkat Süresi

Kripto kullanıcıları ürününüzü yeni olduğu için, herkes konuştuğu için veya bir airdrop ihtimali olduğu için kullanıyor.
Hikâye değiştiği anda giderler. Ürününüzün iyileşmiş olması fark etmez. İstedikleri özellikleri eklemiş olmanız da fark etmez. Sürdürülebilir olmayan kullanıcılar için sürdürülebilir ürün inşa edemezsiniz. Hepimiz o kadar çok pivot etmiş kurucuları tanıyoruz ki ilk başta ne inşa etmek istediklerini bile unutmuş durumdalar. Merkeziyetsiz sosyal ağ → NFT pazaryeri → DeFi toplayıcı → oyun altyapısı → yapay zekâ ajanları → tahmin piyasaları. Pivot etmek artık bir strateji olmaktan çıktı. Tüm iş modeline dönüştü.

Altyapı Paradoksu

Kriptoda uzun ömürlü olan şeylerin çoğu, kimse kriptoyla ilgilenmezken inşa edilenlerdir.
Bitcoin, kimsenin bakmadığı, VC yokken, token lansmanı yokken inşa edildi. Ethereum, ICO çılgınlığından önce; kimse akıllı sözleşmelerin ne olacağını bilmezken geliştirildi.

Hype döngüsü sırasında yapılan şeylerin çoğu o döngüyle birlikte ölür. Döngüler arasında yapılanların hayatta kalma şansı daha yüksektir.
Ama hiç kimse döngüler arasında inşa etmez çünkü fon yoktur, dikkat yoktur, likidite yoktur.

Bu Neden Değişmiyor?

Token tabanlı teşvikler hızlı çıkış fırsatları yaratır. Kurucular ve yatırımcılar ürünler olgunlaşmadan çıkabiliyorsa, bunu yaparlar.

Bilgi, inşa sürecinden daha hızlı yayılır. Siz işinizi bitirdiğinizde herkes bunun işe yarayıp yaramadığını zaten öğrenmiştir. Kriptonun tüm değer önerisi hızlı gitmektir. Kriptonun yavaş inşa etmesini istemek, ondan olmadığı bir şeye dönüşmesini istemektir.
Bu şu anlama gelir: Siz bir şeyi inşa etmek için 3 yıl harcarsanız, bir başkası fikrinizi 3 ayda daha kötü kodla ama daha iyi pazarlamayla kopyalar — ve kazanır.

Peki şimdi ne? Kripto uzun vadeli bir şey inşa etmekte zorlanır çünkü yapısal olarak uzun vadeli düşünceye karşıdır. Pivot etmeyi reddeden, ilk vizyona bağlı kalan, aylar yerine yıllarca inşa eden prensip sahibi bir kurucu olabilirsiniz. Muhtemelen parasız kalırsınız, unutulursunuz ve siz v1’i çıkarana kadar üç kez pivot eden biri tarafından yeriniz alınır.
Piyasa bitirmeyi ödüllendirmez. Yeniden yeniden bir şeylere başlamayı ödüllendirir. Belki de kriptonun gerçek inovasyonu teknoloji değil; belki de minimum tamamlama ile maksimum değer elde etmektir. Belki de asıl ürün pivotun kendisidir.

Bu makale, X kaynağından alıntılanmıştır. Telif haklarına ilişkin sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.